Giáo án Ngữ văn Lớp 10 - Tuần 26: Hồi trống Cổ Thành (Trích Tam quốc diễn nghĩa)

TUẦN: .	 
Tiết: .	HỒI TRỐNG CỔ THÀNH
Ngày soạn: ..	 	( Trích Tam Quốc diễn nghĩa)
Ngày dạy: 	- La Quán Trung -
Lớp: .	
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Kiến thức
- Hiểu được tính cách bộc trực, nóng nảy, ngay thẳng, một biểu hiện của lòng trung nghĩa của Trương Phi, sự khẳng định lòng trung nghĩa của Quan Công cũng như tình anh em kết nghĩa vườn đào của họ. Hiểu được “Hồi trống Cổ Thành” – hồi trống thách thức, minh oan, đoàn tụ.
- Hiểu được nghệ thuật kể chuyện đặc sắc, cảm nhận được ý vị chiến trận của Tam quốc qua đoạn trích.
Kỹ năng
- Đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.
- Phân tích, rút ra đặc điểm tính cách nhân vật.
Thái độ
- Bài học về tình anh em, niềm tin và sự tha thứ.
B. CHUẨN BỊ BÀI DẠY 
Giáo viên
- Sách giáo khoa, sách giáo viên, tài liệu hỗ trợ, giáo án
Học sinh
- Sách giáo khoa, bài soạn trước ở nhà.
 C. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ
- Sự kiên định chính nghĩa của Ngô Tử Văn?
- Truyện ngụ ý phê phán điều gì? 
3. Bài mới
HOẠT ĐỘNG CỦA GV, HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
GV: Yêu cầu HS đọc tiểu dẫn SGK
GV: Em hãy trình bày những nét chính về tác giả La Quán Trung?
GV (giảng): La Quán Trung sống vào cuối thời Nguyên, đầu thời Minh. Là người có nguyện vọng phò Vua giúp nước nhưng bất đắc trí, ông bôn tẩu, phiêu bạt khắp nơi. Có tài liệu nói ông từng làm mưu sĩ cho Trương Sĩ Thành, một người khởi nghĩa chống Nguyên. Khi Minh Thái Tổ thống nhất Trung Quốc, ông chuyển sang viết dã sử
GV: Em hãy nêu những nét hiểu biết của em về tác phẩm “Tam quốc diễn nghĩa”?
GV (giảng): “Tam quốc diễn nghĩa” kể chuyện đất nước Trung Quốc chia làm 3 gọi là “Cát cứ phân tranh” gồm 3 tập đoàn Ngụy – Thục – Ngô từ 184 đến 280. Năm 280, Tư Mã Viêm cướp ngôi Ngụy, diệt Thục, Ngô và thống nhất Trung Quốc.
GV: Em hãy cho biết đoạn trích nằm ở vị trí nào trong tác phẩm?
GV: Đoạn trích nói về vấn đề gì?
GV (giảng): Trương Phi là một trong Ngũ hổ tướng của Lưu Bị, một anh hùng lừng lẫy thời Tam quốc: Mình cao tám thước, đầu báo mắt tròn, râu hùm hàm én, tiếng như sấm động. 
-Tính cách nổi bật của Trương phi là ngay thẳng, bộc trực, nóng nảy nhưng cũng không ít lần tỏ ra khôn ngoan, mưu trí và là người rất phục thiện. (Thành ngữ: nóng như Trương phi)
-Trương Phi cũng có hạn chế: Bộc trực đến thô lỗ và có tính nghiện rượu.
GV: Khi nghe Tôn Càn trình việc Quan Công dẫn hai chị dâu đến thành của mình, Trương Phi có những hành động như thế nào?
GV: Vì sao Trương Phi lại có những cử chỉ, hành động như vậy? Từ đó thể hiện nét tính cách gì của Trương Phi?
GV (giảng): Với quan điểm bất di bất dịch: trung thần không thờ hai chủ, thà chết chứ không chịu hàng, chịu nhục. Trong con mắt của Trương Phi, Quan Công là kẻ phản bội, phản bội anh em, phản bội lời thề kết nghĩa vườn đào cùng nhau giúp nhà Hán. Phi không thể hiểu và không thể chấp nhận việc Quan Công đã làm. Giờ đây, đinh ninh rằng Quan Công vâng lệnh Tào Tháo đến lừa bắt mình để lập công nên đã đối xử với người anh kết nghĩa như kẻ thù.
GV: Sự xuất hiện của Sái Dương đóng vai trò gì? Đây là chi tiết tình cờ, ngẫu nhiên hay có sự xếp đặt của tác giả?
GV (giảng): Việc Sái Dương xuất hiện rất hợp với logic của truyện: Quan Công vừa giết cháu ngoại y là Tần Kỳ bên bờ sông Hoàng Hà, y phải báo thù. Hơn nữa Sái Dương từ lâu không phục Quan Công, nhiều lần xin Tào Tháo cho lệnh đuổi theo, chặn bắt Quan Công.
GV: Tại sao khi đầu Sái Dương đã rơi mà Trương Phi vẫn còn nghi ngờ chưa chịu nhận anh? Trương Phi còn làm việc gì sau đó? Chi tiết cuối cùng của đoạn văn cho ta biết thêm điều gì về tính cách của Trương Phi?
GV: Quan Công rơi vào hàn cảnh bất ngờ và khó khăn như thế nào? Vì sao nói đây là cửa ải thứ sáu với tên tướng thứ bảy đặc biệt nhất?
GV (giảng): Với Quan Công, đây là cửa quan khó vượt qua nhất bởi đó là cửa quan thử thách lòng trung nghĩa, cửa quan bày tỏ sự trong sáng, cửa quan không tha kẻ tham vàng phụ nghĩa. Và với tên lính giữ thành này không thể giải quyết bằng cách vung cây thanh long đao yển nguyệt.
GV (giảng): Khi gặp Trương Phi, Quan Công mừng rỡ vô cùng, giao long đao, tế ngựa chạy lại đón.
Khi bị Trương Phi hiểu lầm thì vẫn gọi Trương Phi là hiền đệ, em, lời lẽ mềm mỏng: “Em không biết ta cũng khó nói” và nhờ hai chị giải thích giúp.
GV: Vì sao Quan Công chỉ một mực né tránh mũi mâu và thanh minh trong sự lung túng?
GV: Vì sao Quan Công chẳng nói chẳng rằng, chưa hết một hồi trống đã chém rơi đầu Sái Dương? Điều này cho thấy Quan Công là người như thế nào?
GV (giảng): Ở đây Quan Công càng nhanh thắng thì càng chứng tỏ tấm lòng trung thành của mình trước người em kết nghĩa.
Ở đoạn này, Quan Công đóng vai trò phụ, cốt để soi chiếu, làm nổi bật nhân vật Trương Phi. Tuy vậy, chỉ bằng vài chi tiết nhỏ, tác giả đã khắc họa hình ảnh Quan Vân Trường trung dũng, giàu nghĩa khí, chỉ trong nháy mắt đã chém rơi đầu tướng Tào giống như trước đây đã lấy đầu thượng tướng Hoa Hùng, Nhan Lương, Văn Sú giữa muôn quân nghìn giáo. Đặc biệt là tấm lòng son sắt vì lí tưởng của ông mà sau này Hồ Chí Minh ca ngợi:
“Vầng hồng sáng mãi dạ Quan Công”
GV: Tác giả tả hồi trống bằng mấy câu?
GV: Ý nghĩa đặc biệt của hồi trống Cổ Thành là gì?
GV (giảng): Âm vang hồi trống vang lên từ cánh tay giận dữ của Trương Phi. Đó không phải là hồi trống thúc quân thông thường trong các trận đánh mà nó còn có ý nghĩa đặc biệt. Nếu ra trận, những hồi trống khác là hồi tróng thúc giục tiến lên thì “Hồi trống Cổ Thành” đúng như La Quán Trung viết:
“Chém Sái Dương an hem hòa giải
Hồi Cổ Thành tôi chúa đoàn viên”
GV: Em hãy nêu giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích?
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
- La Quán Trung (1330 – 1400): tên là La Bản, hiệu là Hồ Hải tản nhân.
- Quê: Thái Nguyên- Sơn Tây (Trung Quốc).
- Chuyên sưu tầm và biên soạn dã sử.
- Là người đầu tiên đóng góp xuất sắc cho trường phái tiểu thuyết lịch sử thời Minh – Thanh ở Trung Quốc.
2. Tác phẩm “Tam Quốc diễn nghĩa”
- Ra đời vào đầu thời Minh
-Thể loại: Tiểu thuyết chương hồi, gồm 120 hồi.
-Nội dung: Kể lại quá trình hình thành và diệt vong của ba tập đoàn phong kiến Ngụy – Thục – Ngô và thể hiện khát vọng hòa bình của nhân dân.
- Giá trị
+ Phơi bày cục diện chính trị: cát cứ phân tranh, chiến tranh liên miên, nhân dân đói khổ điêu linh.
+ Ước mơ của nhân dân: hoà bình, ổn định thống nhất, có vua hiền tướng giỏi.
+ Ca ngợi tinh nghĩa vườn đào của 3 anh em Lưu- Quan Trương.
3. Đoạn trích “Hồi trống cổ thành”
- Vị trí: Đoạn trích thuộc hồi 28 của tác phẩm có tiêu đề:
 “Chém Sái Dương, anh em đoàn tụ
 Hồi Cổ Thành, tôi chúa đoàn viên”.
- Đại ý: Đoạn trích là một màn kịch hấp dẫn thể hiện nổi bật tính cách bộc trực, ngay thẳng của Trương Phi. Đồng thời ca ngợi tình nghĩa “vườn đào” cao đẹp của 3 anh em Lưu Bị- Quan Công- Trương Phi.
II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN
1. Hình tượng nhân vật Trương Phi 
- Phản ứng của Trương Phi khi nghe xong lời Tôn Càn:
+ Chẳng nói chẳng rằng, lập tức mặc áo giáp, vác mâu lên ngựa.
+ Dẫn 1000 quân đi tắt ra cửa Bắc.
Tức giận, hành động bột phát trong tâm thế chiến đấu với kẻ thù.
- Khi gặp Quan Công:
+ Diện mạo: Mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược.
+ Hành động: Hò hét như sấm, múa xà mâu chạy lại đâm Quan Công.
+ Xưng hô: Mày – tao.
+ Lập luận: Buộc tội Quan Công: 
Bỏ anh => bất nghĩa
Hàng Tào => bất trung
Đến bắt ta=> bất nhân.
-Trương Phi có những cử chỉ và hành động như vậy vì:
+ Tin tức không thông, không hiểu rõ sự thật.
+ Nghi ngờ Quan Công bội nghĩa
+ Tính cách bộc trực, ngay thẳng.
à Trương Phi là người cứng cỏi, không tha thứ cho kẻ hai lòng.
- Sái Dương xuất hiện có vai trò:
+ Làm mối nghi của Trương Phi tăng thêm.
+ Đẩy mâu thuẫn, hiểu lầm lên đỉnh điểm
+ Nhờ đó mà Quan Công đề xuất được cách thanh minh.
- Sau khi Quan Công chém rơi đầu Sái Dương, Trương Phi vẫn chưa tin hẳn, còn bắt tên lính kể chuyện ở Hứa Đô và nghe lời kể của hai chị dâu.
- Chi tiết cuối: Trương phi rỏ nước mắt khóc, thụp lạy Quan Công chứng tỏ à Trương Phi không chỉ là người dũng cảm, cương trực mà còn là người thận trọng, khôn ngoan, hết lòng phục thiện. Thực tiễn kinh nghiệm chiến đấu đã khiến Trương Phi cần phải như vậy.
2. Nhân vật Quan Công.
- Hoàn cảnh: Đến Cổ Thành gặp người em kết nghĩa là Trương Phi và điều Quan Công không ngờ nhất chính là cửa quan thứ sáu và viên tướng chặn đường ông lại chính là em mình – Trương Phi.
-Vì: 
+ Lòng trung nghĩa, tấm lòng trong sáng, vì tình nghĩa vườn đào thiêng liêng.
+ Tính tình điềm đạm của Quan Công.
- Quan Công làm như vậy vì đó là cách thanh minh tốt nhất, nhanh nhất và có hiệu quả nhất mà Quan Công có thể làm lúc ấy. 
à Cho thấy tài năng và lòng trung nghĩa của Quan Công
3. Âm vang hồi trống Cổ Thành
- Tác giả tả bằng ba câu ngắn gọn, hàm xúc: “Quan Công chẳng nói một lời, múa long đao xô lại. Trương Phi thẳng tay đánh trống. Chưa dứt một hồi, đầu Sái Dương đã lăn dưới đất.”
=>Thể hiện ý vị của Tam quốc, tiểu thuyết sử thi anh hùng thời Trung đại.
-Ý nghĩa: 
+ Biểu dương tinh thần cương trực của Trương Phi, lòng trung nghĩa của Quan Công.
+ Ca ngợi tình nghĩa vườn đào của ba anh em Lưu – Quan – Trương.
+ Hồi trống thách thức, minh oan, đoàn tụ của các anh hùng.
III. Tổng kết.
1. Nội dung
-Hồi trống chứa đầy linh hồn của đoạn trích. Đó là hồi trống thách thức, minh oan, đoàn tụ.
- Biểu dương lòng trung nghĩa, khí phách anh hùng của Trương Phi và Quan Công
2. Nghệ thuật.
-Ngôn ngữ sinh động, sử dụng nhiều lối cổ, lối văn biền ngẫu.
- Lời kể giản dị, hấp dẫn
- Nghệ thuật xây dựng nhân vật”
+ Xây dựng nhân vật điển hình mang biểu tượng đối lập.
+ Tính cách nhân vật được thể hiện qua hành động và lời nói chứ không phải sự miêu tả, giới thiệu của tác giả.
 @ Ghi nhớ: SGK
4. Củng cố
- Hồi trống Cổ Thành có những ý nghĩa gì đặc biệt?
5. Hướng dẫn tự học
- Soạn: Tóm tắt văn bản thuyết minh
D. RÚT KINH NGHIỆM
	Dầu Tiếng, ngày tháng năm 2019
Giáo viên hướng dẫn Giáo sinh thực tập
(ký và ghi họ tên) (ký và ghi họ tên)