Giáo án Ngữ văn Lớp 10 - Chương trình học kỳ 1

Tuần 1 – Tiết 1, 2:
TỔNG QUAN VĂN HỌC VIỆT NAM
I. Mức độ cần đạt
1. Kiến thức
- Nhận biết: Nắm được những kiến thức chung nhất, tổng quát nhất về hai bộ phận của VHVN và quá trình phát triển của văn học viết Việt Nam.
- Thông hiểu: Nắm vững hệ thống vấn đề về: 
+ Thể loại của VHVN
+ Con người trong VHVN 
- Vận dụng thấp: Học sinh có niềm tự hào về truyền thống văn hóa của dân tộc qua di sản văn hóa được học.
- Vận dụng cao: Có lòng say mê với văn học Việt Nam.
2. Kỹ năng
- Nhận diện được nền văn học dân tộc.
- Nêu được các thời kì lớn và các giai đoạn cụ thể trong các thời kì phát triển của văn học dân tộc.
3. Thái độ
- Bồi dưỡng niềm tự hào về truyền thống văn hoá của dân tộc.
4. Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển
- Năng lực thu thập thông tin liên quan đến lịch sử văn học Việt Nam
- Năng lực đọc – hiểu các tác tác phẩm văn học Việt Nam (Văn học dân gian và văn học viết)
- Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về các thời kì văn học.
- Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về thành tựu, hạn chế, những đặc điểm cơ bản, giá trị của những tác phẩm văn học Việt Nam;
- Năng lực phân tích, so sánh sự khác nhau giữa văn học dân gian và văn học viết.
- Năng lực tạo lập văn bản nghị luận.
II. Chuẩn bị
1. Giáo viên
- Phương tiện, thiết bị: 
+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.
+ Máy tính, máy chiếu, loa...
- PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi.
2. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.
III. Tổ chức dạy và học
Bước 1: Ổn định tổ chức lớp: 
Bước 2: Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra đồ dùng học tập của học sinh (SGK, vở ghi, vở soạn...) (5 phút)
Bước 3: Bài mới
Lịch sử văn học của bất cứ dân tộc nào đều là lịch sử tâm hồn của dân tộc ấy. Để cung cấp cho các em nhận thức những nét lớn về văn học nước nhà, hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu bài “ Tổng quan VHVN”.
Hoạt động 1: Khởi động (5 phút)
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Chuẩn kiến thức kĩ năng cần đạt, năng lực cần phát triển
 Bước 1: GV giao nhiệm vụ - Chia lớp thành 2 nhóm: 
+ Nhóm 1: Kể tên những tác phẩm văn học dân gian ở bậc THCS mà em yêu thích nhất?
 + Nhóm 2: Kể tên những tác phẩm văn học viết ở bậc THCS mà em yêu thích nhất?.
Bước 4: GV nhận xét và đưa ra định hướng vào bài.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ 
- HS các nhóm tiến hành thảo luận nhanh 
Bước 3: Các nhóm cử đại diện trình bày, nhóm còn lại nghe và bổ sung ý kiến.
Các tác phẩm văn học dân gian ở THCS là:
- Truyện cổ tích Thạch sanh, Bánh chưng bánh dày; Truyền thuyết Thánh Gióng, Sơn Tinh – Thủy Tinh . 
- Các tác phẩm của văn học viết: bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh, truyện ngắn Bến quê của Nguyễn Minh Châu 
Hoạt động 2: Hình thành kiến thức:
Hoạt động của GV 
Hoạt động của HS
Kiến thức cần đạt
Hoạt động tìm hiểu các bộ phận hợp thành của VHVN
B1: Hướng dẫn HS tìm hiểu các bộ phận hợp thành của văn học Việt Nam (20 phút)
- GV nêu câu hỏi
VHVN bao gồm mấy bộ phận lớn? Đó là những bộ phận văn học nào?
- GV chốt lại kiến thức
B2: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn học dân gian qua hệ thống câu hỏi gợi mở: 
- GV chốt lại
B3: Hướng dẫn HS Tìm hiểu văn học viết qua hệ thống câu hỏi
 GV chốt lại
Hoạt động tìm hiểu quá trình phát triển của văn học viết Việt Nam (40 phút):
GV cho HS đọc mục II
 GV chốt kiến thức
B1: Tìm hiểu về văn học trung đại Việt Nam(từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX) 
- GV nêu câu hỏi
- GV chốt lại ý chính
B2: Tìm hiểu về văn học hiện đại Việt Nam (từ đầu thế kỉ XX đến hết thế kỉ XX) 
- Đặt câu hỏi
- Chốt lại ý chính
GV đúc kết: Sự khác biệt của văn học trung đại và văn học hiện đại Việt Nam ? (về tác giả, về đời sống văn học, về thể loại, về thi pháp)
Hướng dẫn HS tìm hiểu Con người Việt Nam qua văn học (20 phút) :
B1: GV nêu câu hỏi
B3: GV chốt lại ý chính.
- Đối tượng của văn học: con người và xã hội loài người ® văn học là nhân học.
- Qua các mối quan hệ: Với thế giới tự nhiên, quốc gia, dân tộc, xã hội, và ý thức về bản thân.
- Chốt lại kiến thức
VD: Côn Sơn ca (Nguyễn Trãi), Qua đèo Ngang (Bà huyện Thanh Quan), Thi vịnh, Thu điếu, Thu ẩm (Nguyễn Khuyến), Rằm tháng giêng của Bác.
- Lòng yêu nước, sẵn sàng hi sinh vì tự do, độc lập của quốc gia, dân tộc. Các bài Nam quốc sơn hà (LTK), Hịch tướng sĩ (TQT), Bình Ngô đại cáo (NT), Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc ... chủ nghĩa yêu nước là nội dung lớn xuyên suốt của nền VHVN.
- Thể hiện qua ý thức xây dựng và bảo vệ nền độc lập, tự chủ về lãnh thổ (Nam quốc sơn hà, Bình Ngô đại cáo...).
Hoạt động 3: Luyện tập (5 phút):
Hoạt động 4: Vận dụng
GV nêu câu hỏi
GV sửa và đúc kết
+ Vẽ sơ đồ tư duy bài Tổng quan văn học Việt Nam
- HS thực hiện nhiệm vụ:
- HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ
Hoạt động 5: Tìm tòi mở rộng
GV yêu cầu HS sưu tầm những bài viết phê bình văn học về tổng quan văn học Việt Nam (đăng trên báo/tạp chí hoặc trong cách sách chuyên khảo) để làm tư liệu học tập. Nội dung các bài viết có thể là:
- Nghiên cứu sách giáo khoa, sách tham khảo 
- HS suy nghĩ trả lời của GV
- HS trình bày câu hỏi
Hình thức: Làm việc cá nhân
Trả lời câu hỏi
Nhóm 1: VHDG là gì ?
Nhóm 2: VHDG gồm những thể loại nào? 
Nhóm 3: Nêu đặc trưng của VHDG ?
Trả lời câu hỏi:
Nhóm 1: Văn học viết là gì?
Nhóm 2: Văn học viết được ghi lại bằng những loại chữ nào?
Nhóm 3: Nêu các thể loại của văn học viết?
Nhóm 4: VH viết ra đời từ khi nào? Đối tượng sáng tác là ai?
- Hình thức: Làm việc cá nhân
HS đọc SGK và trả lời câu hỏi:
 Văn học viết Việt Nam có mấy thời kì lớn? Đó là những thời kì văn học nào?
- Hình thức: Làm việc nhóm
- Các nhóm HS suy nghĩ, thảo luận trả lời câu hỏi
+ VHTĐ tồn tại trong bối cảnh lịch sử như thế nào?
+ VHTĐ được sáng tác bằng những loại chữ nào?
+ Kể ra một số tác giả, tác phẩm tiêu biểu
- Đại diện các nhóm trình bày
Làm việc nhóm
- Các nhóm HS suy nghĩ trả lời câu hỏi:
+ Văn học hiện đại tồn tại trong bối cảnh lịch sử như thế nào?
+ Các giai đoạn phát triển của VHHĐ?
+ Kể ra một số tác giả, tác phẩm tiêu biểu?
- Đại diện các nhóm trình bày
B2: HS suy nghĩ trả lời câu hỏi:
Hình ảnh con người Việt Nam được thể hiện trong văn học qua những mối quan hệ nào ?
Nêu những biểu hiện cụ thể về hình ảnh con người VN qua mối quan hệ với tự nhiên? Lấy ví dụ minh hoạ qua những tác phẩm văn học?
Nêu những biểu hiện cụ thể về hình ảnh con người VN qua mối quan hệ với quốc gia, dân tộc ? Lấy ví dụ minh hoạ qua những tác phẩm VH ?
Những biểu hiện cụ thể về hình ảnh con người VN qua mối quan hệ xã hội ? Lấy ví dụ minh hoạ qua những tác phẩm văn học ?
Nêu những biểu hiện cụ thể về hình ảnh con người VN qua ý thức cá nhân ? Lấy ví dụ minh hoạ qua những tác phẩm văn học?
Trả lời câu hỏi
HS vẽ sơ đồ
- Đánh giá về giai đoạn văn học.
- Đánh giá về một bộ phận/xu hướng văn học.
I . Các bộ phận hợp thành của VHVN
Gồm hai bộ phận: Văn học dân gian và văn học viết. Hai bộ phận này có mối quan hệ mật thiết với nhau.
Văn học dân gian: 
- Khái niệm: VHDG là những sáng tác tập thể và truyền miệng của nhân dân lao động. Các tri thức có thể tham gia sáng tác. Song những sáng tác đó phải tuân thủ những đặc trưng của VHDG và trở thành tiếng nói tình cảm chung của nhân dân.
+ Gồm các thể loại như thần thoại, sử thi, truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện ngụ ngôn, truyện cười, tục ngữ, câu đố, ca dao, dân ca, vè, truyện thơ, chèo .
- Đặc trưng của VHDG là tính truyền miệng, tính tập thể, và sự gắn bó với các sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng.
2. Văn học viết :
- Khái niệm: Là sáng tác của tri thức được ghi lại bằng chữ viết, là sáng tạo của cá nhân. Tác phẩm văn học viết mang dấu ấn của tác giả.
 - Hình thức văn tự của văn học viết được ghi lại chủ yếu bằng ba loại chữ: Hán, Nôm, Quốc ngữ .
 - Thể loại:
 + Từ thế kỉ X -XIX có ba nhóm thể loại chủ yếu: 
* Văn xuôi ( truyện, kí tiểu thuyết chương hồi).
* Thơ ( thơ cổ phong đường luật, từ khúc).
* Văn biền ngữ ( phú, cáo, văn tế).
* Chữ Nôm có thơ Nôm đường luật, từ khúc, ngâm khúc, hát nói 
 + Từ đầu thế kỉ XX đến nay: Loại hình thể loại văn học có ranh giới tương đối rõ ràng hơn: loại hình tự sự, trữ tình, kịch.
II. Quá trình phát triển của văn học viết Việt Nam:
- Quá trình phát triển của văn học Việt Nam gắn chặt với lịch sử chính trị, văn hóa, xã hội của đất nước
- Có ba thời kì lớn:
 + Từ thế kỉ X đến XIX.
 + Từ đầu thế kỉ XX đến CMT8/ 1945
 + Sau CMT8/ 1945 đến hết thế kỉ XX.
- Văn học từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX là văn học trung đại
- Hai thời kì sau (đầu thế kỉ XX đến hết thế kỉ XX) tuy mỗi thời kì có những đặc điểm riêng nhưng đều nằm chung trong xu thế phát triển văn học theo hướng hiện đại hoá nên có thể gọi chung là văn học hiện đại.
1. Văn học trung đại: (từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX) :
+ XHPK hình thành, phát triển và suy thoái, công cuộc xây dựng đất nước và chống giặc ngoại xâm.
- Chữ Hán du nhập vào VN từ đầu công nguyên nhưng đến thế kỷ X khi dân tộc Việt Nam giành được độc lập, văn học viết mới thực sự hình thành .
- Văn học thời kì này được viết bằng chữ Hán và chữ Nôm do ảnh hưởng chủ yếu văn học trung đại Trung Quốc (Phong kiến xâm lược). Văn học chữ Hán là cầu nối để dân tộc ta tiếp nhận các học thuyết Nho giáo, Phật giáo, Lão Tử. Sáng tạo các thể loại trên cơ sở ảnh hưởng các thể loại của văn học Trung Quốc. Văn học Chữ Nôm phát triển là bằng chứng hùng hồn cho ý thức xây dựng một nền văn học độc lập của dân tộc ta.
- Tác phẩm, tác giả tiêu biểu:
 + Chữ Hán.
 + Chữ Nôm.
=> Sự phát triển chữ Nôm và văn học chữ Nôm luôn gắn với những truyền thống của dân tộc: lòng yêu nước, tinh thần nhân đạo và hiện thực. Nó thể hiện thinh thần ý thức dân tộc đã phát triển cao
2. Văn học hiện đại: (Đầu thế kỉ XX đến hết thế kỉ XX) :
* Bối cảnh lịch sử: Mở rộng giao lưu quốc tế, tiếp xúc và tiếp nhận tinh hoa của nhiều nền văn học để đổi mới. Đặc biệt là tiếp xúc và tiếp nhận tinh hoa của nền văn học Âu – Mĩ, làm thay đổi nhận thức, cách nghĩ, cách cảm và cách nói của người Việt Nam.
* Chia 4 giai đoạn: 
+ Từ đầu XX đến năm 1930
+ Từ 1930 đến năm 1945
+ Từ 1945 đến năm 1975
+ Từ 1975 đến nay
* Đặc điểm chung:
- Văn học hiện đại Việt Nam một mặt kế thừa tinh hoa của văn học truyền thống, mặt khác tiếp thu tinh hoa của những nền văn học lớn trên thế giới để hiện đại hoá.
* Sự khác biệt của văn học trung đại và văn học hiện đại Việt Nam: 
- Về tác giả: Đã xuất hiện nhà văn nhà thơ chuyên nghiệp, lấy việc viết văn, sáng tác thơ là nghề nghiệp.
- Về đời sống văn học: Nhờ có báo chí, kĩ thuật in ấn hiện đại, tác phẩm văn học đi vào đời sống nhanh hơn, mối quan hệ giữa độc giả và tác giả mật thiết hơn, đời sống văn học sôi nổi, năng động hơn.
- Về thể loại: Thơ mới, tiểu thuyết, kịch nói thay thế hệ thống thể loại cũ.
- Về thi pháp: Lối viết ước lệ, sùng cổ, phi ngã, của VHTĐ không còn thích hợp và lối viết hiện thực đề cao cá tính sáng tạo, đề cao “cái tôi” cá nhân dần được khẳng định.
III. Con người Việt Nam qua văn học:
Văn học Việt Nam thể hiện tư tưởng, tình cảm, quan niệm chính trị, văn hoá, đạo đức, thẩm mĩ của người Việt Nam trong nhiều mối quan hệ:
1. Con người Việt Nam trong mối quan hệ với thế giới tự nhiên:
 - Văn học dân gian: 
+ Tư duy huyền thoại, kể về quá trình nhận thức, ... tích lũy hiểu biết thiên nhiên
“Chuồn chuồn bay thấp thì mưa
Bay cao thì nắng bay vừa thì râm”
“Nhất nước nhì phân tam cần tứ giống”
 + Con người và thiên nhiên thân thiết. 
- Thơ ca trung đại: Thiên nhiên gắn lý tưởng, đạo đức, thẩm mỹ của nho giáo:
+ Cây tùng, cúc, trúc, mai: biểu tượng cho phẩm chất thanh cao của người quân tử: “Vườn quỳnh dù có chim hót
Cõi trần có trúc đứng ngăn”
 (Tự thán - NT)
“Nhất sinh đê thủ bái mai hoa”
(Cao Bá Quát)
- Văn học hiện đại: hình tượng thiên nhiên thể hiện qua tình yêu đất nước, cuộc sống, lứa đôi
→ Con người Việt Nam gắn bó sâu sắc với thiên nhiên và luôn tìm thấy từ thiên nhiên những hình tượng thể hiện chính mình.
2. Con người Việt Nam trong mối quan hệ với quốc gia, dân tộc
 - Người Việt Nam mang một tấm lòng yêu nước thiết tha.
 - Biểu hiện của lòng yêu nước:
 + Yêu làng xóm, quê hương.
 + Tự hào về truyền thống văn học, lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc.
 + Ý chí căm thù quân xâm lược và tinh thần dám hi sinh vì độc lập tự do dân tộc.
- Tác phẩm kết tinh từ lòng yêu nước “Nam quốc sơn hà”, “Bình ngô đại cáo”,“Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”,“Tuyên ngôn độc lập”
3. Con người Việt Nam trong mối quan hệ xã hội: 
 - Ước mơ xây dựng một xã hội công bằng, tốt đẹp hơn.
 - Phê phán, tố cáo các thế lực chuyên quyền, cảm thông với số phận con người bị áp bức.
 - Nhìn thẳng vào thực tại để nhận thức, phê phán, cải tạo xã hội cho tốt đẹp.
→ Chủ nghĩa hiện thực và chủ nghĩa nhân đạo.
4. Con người Việt Nam và ý thức về cá nhân:
Văn học dân tộc thể hiện những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam (nhân ái, thủy chung, tình nghĩa, vị tha, đức hi sinh, ), đề cao quyền sống của con người cá nhân nhưng không chấp nhận chủ nghĩa cá nhân cực đoan 
-> Văn học dân tộc tập trung xây dựng một đạo lí làm người tốt đẹp.
IV. LUYỆN TẬP
Câu hỏi 1: Ðặc trưng nào sau đây không là đặc trưng của văn học dân gian 
a. Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng .
b. Văn học dân gian được tập thể sáng tạo nên.
c. Văn học dân gian gắn bó và phục vụ trực tiếp cho các sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng
d.Văn học dân gian mang đậm dấu ấn và phong cách cá nhân của người nghệ sĩ dân gian.
Câu hỏi 2: Văn học dân gian có tất cả bao nhiêu thể loại? 
a. 12
b. 13
c.14
d.15
Câu hỏi 3: Những truyện dân gian ngắn, có kết chặt chẽ, kể về những sự việc, kể về những sự việc, hành vi, qua đó nêu lên bài học kinh nghiệm về cuộc sống hoặc triết lí nhân sinh nhằm giáo dục con người thuộc thể loại nào của văn học dân gian ?
a. Truyện thần thoại.
b. Truyện cổ tích.
c. Truyện cười 
d. Truyện ngụ ngôn.
Câu hỏi 4: Ðặc điểm nào sau đây không phải là đặc điểm của văn học viết?
a. Là sáng tác của tri thức
b. Ðược ghi bằng chữ viết
c. Có tính giản dị
d. Mang dấu ấn của tác giả
Câu hỏi 5: Nền văn học Việt Nam từ xa xưa đến nay về cơ bản ít sử dụng những loại chữ ?
a. Chữ Quốc ngữ 
b. Chữ Hán
c. Chữ Nôm
d. Chữ tượng hình người Việt Cổ 
- HS thực hiện nhiệm vụ:
- HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ: 
- Gv chốt lại kiến thức
TRẢ LỜI
Câu 1: d
Câu 2: b
Câu 3: d
Câu 4: c
Câu 5: d
V. VẬN DỤNG
Văn học Việt Nam
Văn học viết
Văn học dân gian
Văn học hiện đại
(Từ đầuTK XX đến hết TK XX)
Văn học trung đại
(Từ TK X đến hết TK XIX)
VI. TÌM TÒI, MỞ RỘNG:
- Nhận thức được nhiệm vụ cần giải quyết của bài học.
- Tập trung cao và hợp tác tốt để giải quyết nhiệm vụ.
- Có thái độ tích cực, hứng thú.
Bước 4: Giao bài và hướng dẫn học bài, chuẩn bị bài ở nhà
- Hoàn thành bài tập và đọc thêm TLTK
- Chuẩn bị bài: Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ
Tuần 1 – Tiết 3:
HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾP BẰNG NGÔN NGỮ (TIẾT 1)
I. Mức độ cần đạt
1. Kiến thức
- Khái niệm cơ bản về hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ: mục đích (trao đổi thông tin về nhận thức, tư tưởng tình cảm, hành động, )
- Hai quá trình trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ: tạo lập văn bản (nói hoặc viết) và lĩnh hội văn bản (nghe hoặc đọc)
- Các nhân tố giao tiếp: nhân vật, hoàn cảnh, nội dung, mục đích, phương tiện và cách thức giao tiếp.
2. Kỹ năng
-Xác định đúng các nhân tố trong hoạt động giao tiếp
- Những kĩ năng trong các hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ: nghe, nói, đọc, viết, hiểu
3. Thái độ
- Hiểu rõ các nhân tố của hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ và sử dụng đạt mục đích giao tiếp
4. Định hướng năng lực hình thành
- Năng lực tự học 	- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
- Năng lực giao tiếp	- Năng lực thẩm mĩ
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ	 - Năng lực hợp tác
II. Chuẩn bị
- GV: SGK, SGV Ngữ văn 10, Tài liệu tham khảo, Thiết kế bài giảng
- HS: SGK, vở soạn, tài liệu tham khảo
III. Tổ chức dạy và học
Bước 1: Ổn định tổ chức lớp: 
Bước 2. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra phần chuẩn bị bài của học sinh
Bước 3: Bài mới: Giới thiệu bài qua hình thức câu hỏi
- GV: Trong cuộc sống con người thường sử dụng những phương tiện gì để giao tiếp ?
- HS: Giao tiếp có thể tiến hành qua: ngôn ngữ, cử chỉ, điệu bộ, nét mặt, hệ thống tín hiệu.
- GV: Vậy phương tiện giao tiếp phổ biến nhất, quan trọng nhất là phương tiện nào?
- HS: Phương tiện ngôn ngữ 
Hoạt động 1: Khởi động (5 phút)
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Chuẩn kiến thức kĩ năng cần đạt, năng lực cần phát triển
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV nêu yêu cầu: Ca dao có câu:
Đêm trăng thanh anh mới hỏi nàng 
- Tre non đủ lá đan sàng nên chăng?
Câu hỏi 1: Nếu em là chàng trai trong câu ca dao trên, trong một “đêm trăng thanh”, em “đặt vấn đề’ với người mình yêu: “Tre non đủ lá đan sàng nên chăng?”, thì cô gái ấy sẽ phản ứng bằng những lời nói nào? 
Câu hỏi 2: Sự phản ứng của cô gái có làm thỏa mãn mong muốn của em không?
Hãy trả lời hai câu hỏi trên bằng hình thức tiểu phẩm.
Bước 4: Đánh giá kết quả
- GV tổ chức đánh giá kết quả đóng vai, xử lí tình huống của HS. 
Hình thức: Đóng vai, diễn tiểu phẩm.
Bước 2: Nhận nhiệm vụ học tập
HS nhận nhiệm vụ diễn tiểu phẩm, xử lí tình huống (2 khả năng xảy ra: cô gái từ chối, chàng trai không đạt được ý muốn; và ngược lại).
Bước 3: Báo cáo kết quả học tập
	HS diễn tiểu phẩm
- Nhận thức được nhiệm vụ cần giải quyết của bài học:
HS nhận nhiệm vụ diễn tiểu phẩm, xử lí tình huống (2 khả năng xảy ra: cô gái từ chối, chàng trai không đạt được ý muốn; và ngược lại).
- Tập trung cao và hợp tác tốt để giải quyết nhiệm vụ.
- Có thái độ tích cực, hứng thú.
 GV dẫn dắt vào bài:Trong cuộc sống hàng ngày, con người không thể sống mà không có sự giao tiếp. Giao tiếp làm cho con người nâng cao hiểu biết, tiếp nhận được tri thức, thống nhất được hành động. Để giúp các em nâng cao khả năng sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp, bài học hôm nay, cô và các em cùng tìm hiểu “hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ”.
Hoạt động 2,3,4,5: 
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Kiến thức cần đạt
Hoạt động 2: Hình thành kiến thức (30 phút)
Hướng dẫn HS tìm hiểu và phân tích ngữ liệu
Đặt câu hỏi làm việc nhóm
 - Bước 1: GV chia lớp thành 4 nhóm, thảo luận theo câu hỏi đã ghi trong phiếu học tập ( 5 phút)
- Bước 4: GV hệ thống hóa kiến thức trên slide
Hướng dẫn HS rút ra những kiến thức về bài học:
Khái niệm
Hai quá trình
Nhân tố chi phối
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV đặt câu hỏi, 
Bước 4:Nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV: Nhận xét đánh giá kết quả và chuẩn hóa kiến thức.
Hoạt động 3: Luyện tập (5 phút) Hình thức: Cặp đôi
Kĩ thuật: đặt câu hỏi
Bước 1: GV yêu cầu các cặp đôi tự tạo lập một HĐGT
Hoạt động 4: Vận dụng (2 phút): Hình thức: cá nhân
Bước 1: GV giao nhiệm vụ: HS tự tạo lập văn bản ngắn với hình thức và đề tài tự chọn.Và trả lời câu hỏi: văn bản đó được viết để làm gì?
Bước 4: GV nhận xét
Hình thức: Làm việc nhóm
Hình thức: Làm việc nhóm
+ Nhóm 1, 2 tìm hiểu ngữ liệu 1: Văn bản hội nghị Diên Hồng
+ Nhóm 3,4 tìm hiểu ngữ liệu 2: Văn bản Tổng quan văn học Việt Nam.
- Bước 2: Các nhóm thảo luận làm bài vào bảng phụ 
- Bước 3: Các nhóm treo sản phẩm và GV chỉ định đại diện nhóm 1,2; 3,4 trình bày.
Các nhóm còn lại theo dõi, bổ sung, đặt câu hỏi.
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
HS: suy nghĩ câu trả lời 
-Từ hai ngữ liệu trên, anh/ chị hiểu thế nào là hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ?
- Mỗi HĐGT gồm mấy quá trình? Các quá trình có mối quan hệ với nhau như thế nào?
- Xác đinh các nhân tố chi phối HĐGT bằng ngôn ngữ?
Bước 3: Báo cáo kết quả vào buổi học sau
- HS tạo nhóm thực hiện một hoạt động giao tiếp
- Trình bày
Bước 2: Các cặp đôi thực hiện theo yêu cầu của GV
Bước 3: Một số cặp đôi bất kì thực hiện HĐGT
Các cặp đôi khác theo dõi và phân tích các nhân tố trong HĐGT đã thực hiện
Bước 2: HS làm bài.
Bước 3: HS trả lời cá nhân
I. Thế nào là hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ
1. Đọc và tìm hiểu các ngữ liệu
a. Ngữ liệu 1: văn bản hội nghị Diên Hồng
Nhân vật: vua và các bô lão.
- Mỗi bên có cương vị khác nhau: vua là người lãnh đạo tối cao của đất nước, các bô lão thì đại diện cho các tầng lớp nhân dân.
Hai bên lần lượt đổi vai giao tiếp cho nhau
Lượt lời 1: Vua Trần nói. các vị bô lãonghe
Lượt lời 2: Các vị bô lão nói. nhà vua nghe
Lượt lời 3: Nhà vua hỏi. các vị bô lão nghe
- Lượt lời 4: Các vị bô lão trả lời nhà vua nghe
Ở điện Diên Hồng. Lúc này quân Nguyên Mông đang ồ ạt kéo 50 vạn đại quân xâm lược nước ta? 
 Nội dung: giặc xâm lược đất nước, ta nên hòa hay đánh " Nhân dân đồng lòng đánh.
 Mục đích: bàn bạc để tìm và thống nhất cách đối phó giặc. " Cuối cùng mục đích đã đạt được.
Ngôn ngữ nói với sắc thái vừa trang trọng vừa gần gũi
b. Ngữ liệu 2:
Nhân vật giao tiếp: tác giả SGK (người viết : ở tuổi cao hơn, có vốn sống, trình độ hiểu biết cao hơn ) và HS lớp 10 người đọc: trẻ tuổi hơn, có vốn sống, trình độ hiểu biết thấp hơn) 
Trong hoàn cảnh của nền giáo dục VN (nhà trường, có tính tổ chức cao ).
ND giao tiếp thuộc lĩnh vực văn học, với đề tài “Tổng quan văn học việt nam”.
- Những vấn đề cơ bản:
 + Các bộ phận hợp thành của nền VHVN.
 + Quá trình phát triển của VH viết.
+ Con người VN qua VH.
Mục đích giao tiếp:
 + Người viết: trình bày những vấn đề cơ bản về VHVN cho HS lớp 10.
 + Người đọc: tiếp nhận những vấn đề đó.
Ngôn ngữ viết dùng một số lượng lớn các thuật ngữ văn học, các câu mang đặc điểm của văn bản khoa học, kết cấu văn bản mạch lạc, rõ ràng.
2. Kết luận 
- Khái niệm hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ:Là hoạt động trao đổi thông tin của con người trong xã hội, được tiến hành chủ yếu bằng phương tiện ngôn ngữ (nói, viết), nhằm thực hiện những mục đích về nhận thức, tình cảm, hành động...
- Hoạt động giao tiếp bao gồm hai quá trình: tạo lập văn bản (do người nói, người viết thực hiện), lĩnh hội văn bản (do người nghe, người đọc thực hiện). Hai quá trình này diễn ra đồng thời, trong sự tương tác với nhau.
- Hoạt động giao tiếp chịu sự chi phối của các nhân tố: nhân vật giao tiếp, hoàn cảnh giao tiếp, nội dung giao tiếp, mục đích giao tiếp, phương tiện và cách thức giao
II. Luyện tập
Bài tập 1: Phân tích nhân tố giao tiếp ( nhân vật ,hoàn cảnh,nội dung,mục đích,cách thức ) thể hiện qua bài ca dao : 
Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ai ơi, bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần
Bài ca dao là một hoạt động giao tiếp:
- Nhân vật giao tiếp: Người nông dân đang cày ruộng nói với những người khác (Đại từ “Ai”: chỉ tất cả mọi người)
- Hoàn cảnh giao tiếp: Người nông dân cày ruộng vất vả giữa buổi trưa nóng nực.
- Nội dung giao tiếp: Nói về mối quan hệ giữa bát cơm đầy, dẻo thơm và sự làm việc vất vả, đắng cay.
- Mục đích: Nhắc nhở mọi người phải có ý thức trân trọng, nâng niu thành quả lao động mà mình đã đổ ra biết bao nhiêu công sức để có được thành quả đó.
=> Cách nói cụ thể, có hình ảnh nên hấp dẫn và có sức thuyết phục.
Bước 4: Giao bài và hướng dẫn học bài, chuẩn bị bài ở nhà.
- Nắm vững lí thuyết và hoàn thành bài tập.- Chuẩn bị bài: Khái quát VHDGVN. 
Tuần 2 – Tiết 4: 
HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾP BẰNG NGÔN NGỮ (TIẾT 2)
I. Mức độ cần đạt
1. Kiến thức:
- Khái niệm cơ bản về hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ: mục đích (trao đổi thông tin về nhận thức, tư tưởng tình cảm, hành động, )
- Hai quá trình trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ: tạo lập văn bản (nói hoặc viết) và lĩnh hội văn bản (nghe hoặc đọc)
- Các nhân tố giao tiếp: nhân vật, hoàn cảnh, nội dung, mục đích, phương tiện và cách thức giao tiếp.
2. Kỹ năng: 
- Xác định đúng các nhân tố trong hoạt động giao tiếp
- Những kĩ năng trong các hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ: nghe, nói, đọc, viết, hiểu
3. Thái độ: Hiểu rõ các nhân tố của hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ và sử dụng đạt mục đích giao tiếp
4. Định hướng năng lực hình thành
- Năng lực tự học	- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
- Năng lực giao tiếp	- Năng lực thẩm mĩ
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ	 	- Năng lực hợp tác
II. Chuẩn bị
1. Giáo viên: - SGK, thiết kế bài học, giáo án
- Hình ảnh hội nghị Diên Hồng (nếu có) 
- Phiếu học tập: phiếu ghi câu hỏi, bài tập để kiểm tra.
2. Học sinh: - Chuẩn bị bài ở nhà: Đọc các ngữ liệu và trả lời câu hỏi trong Sgk, vở soạn, vở ghi.
III. Tổ chức dạy và học
Bước 1: Ổn định tổ chức lớp
Bước 2: Kiểm tra bài cũ: Kết hợp trong giờ
Bước 3: Tổ chức dạy và học bài mới
Hoạt động 1: Khởi động (5 phút)
Hoạt động của GV – HS
Chuẩn kiến thức kĩ năng cần đạt, năng lực cần phát triển
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV: Chia học sinh thành 3 nhóm.
Phân tích các nhân tố giao tiếp trong hoạt động giao tiếp sau:
Hỡi cô yếm thắm lòa xòa
Lại đây đập đất trồng cà với anh.
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
- Các nhóm học sinh tiến hành thảo luận, lần lượt trả lời các câu hỏi của giáo viên.
- Giáo viên quan sát, hỗ trợ học sinh. 
Bước 3: Báo cáo kết quả thảo luận
- Học sinh mỗi nhóm báo cáo kết quả thảo luận và treo bảng phụ lên để các nhóm khác nhận xét, bổ sung.
- GV: Quan sát, hỗ trợ học sinh. 
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
- Giáo viên nhận xét về kết quả của các nhóm
- Giáo viên chuẩn hóa kiến thức
- Nhân vật giao tiếp: Nhân vật “cô yếm thắm” và nhân vật “anh”
- Hoàn cảnh giao tiếp: Đập đất trồng cây (công việc lao động)
- Nội dung giao tiếp: Cầu khiến- lại đây đập đất trồng cà với anh.
- Mục đích giao tiếp: Lời tỏ tình
- Phương tiện và cách thức giao tiếp: Từ ngữ, hình ảnh giản dị, gần gũi nhưng chàng trai lại bày tỏ được tình cảm, mong muốn của mình.
Hoạt động 2,3,4,5:
Hoạt động của GV 
Hoạt động của HS
Kiến thức cần đạt
Hoạt động 2, 3: Hình thành kiến thức, Luyện tập: (30 phút)
B1: GV giao nhiệm vụ
- Chia lớp thành 5 nhóm mỗi nhóm thực hiện 1 bài tập
B4: GV nhận xét đánh giá kết quả của các nhóm
Hoạt động 4: Vận dụng (5 phút)
B1: GV giao nhiệm vụ cho HS
Đọc văn bản và trả lời các câu hỏi:
Phân tích các nhân tố giao tiếp thể hiện trong câu ca dao sau:
Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai
B4: GV nhận xét, chuẩn hóa kiến thức
Hoạt động 5: Mở rộng (5 phút)
B1: GV giao nhiệm vụ
GV trình chiếu một đoạn hội thoại của 2 nhân vật trong vở kịch “Quan âm thị kính” và yêu cầu HS nhận xét về các nhân tố của hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ?
Bước 4: Nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
Nhóm 1: Em hãy nghiên cứu và trả lời các câu hỏi của bài tập 1. Nội dung giao tiếp là vậy thế nhưng mục đích của chàng trai có phải là ở chuyện “đan sàng” hay không? Căn cứ vào đâu?
Nhóm 2: Trong cuộc giao tiếp trên, các nhân vật đã thực hiện bằng ngôn ngữ những hành động nói cụ thể nào? Nhằm mục đích gì? Cả ba câu trong lời nói của ông già với A Cổ đều có hình thức của câu hỏi nhưng mục đích có phải là để hỏi không?
Các từ ngữ được dùng cho thấy quan hệ, thái độ, tình cảm của hai nhân vật như thế nào?
Nhóm 3: Làm bài tập 3
Khi làm bài thơ này HXH đã gt với người đọc về vấn đề gì? Nhằm mục đích gì? Bằng các phuơng tiện từ ngữ, hình ảnh nào?
Người đọc căn cứ vào đâu để tìm hiểu bài thơ? Cảm nhận bài thơ?
Nhóm 4: Làm bài tập 4
Viết 1 đoạn thông báo ngắn cho các bạn học sinh toàn trường biết về hoạt động làm sạch môi trường nhân ngày môi trường thế giới.
Nhóm 5: Làm bài tập 5
Thư viết cho ai?
Người viết có tư cách và quan hệ như thế nào với người nhận.
Hoàn cảnh của người viết và người nhận thư đó như thế nào?
Thư viết về chuyện gì? Có nội dung gì?
 Thư viết để làm gì?
 Thư viết như thế nào?
B2: HS thực hiện nhiệm vụ
B3: HS trả lời cá nhân
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
Bước 3: Báo cáo kết quả 
III. Luyện tập
1. Bài tập 1 (SGK, tr. 20)
- Nhân vật giao tiếp: nam, nữ trẻ tuổi (qua từ xưng hô: “anh”, “nàng”).
- Hoàn cảnh giao tiếp: đêm trăng thanh (đêm thanh vắng và có trăng sáng)
-> Thích hợp cho những cuộc trò chuyện mang tính tâm tình, nhất là chuyện tình yêu của nam nữ trẻ tuổi.
- Nội dung giao tiếp: chàng trai nói về việc “tre non đủ lá” và đặt ra vấn đề “nên chăng” tính đến chuyện “đan sàng”.
- Mục đích: hỏi ý của cô gái về chuyện kết duyên (Căn cứ vào nhân vật, hoàn cảnh giao tiếp).
- Cách nói của chàng trai phù hợp với nội dung và mục đích giao tiếp: mượn hình ảnh “tre non đủ lá” (họ đã đến tuổi trưởng thành) và mượn chuyện “đan sàng” (kết duyên) -> Mang màu sắc văn chương, vừa có hình ảnh, vừa đậm sắc thái tình cảm nên dễ đi vào lòng người.
2. Bài tập 2 (SGK, tr. 20 – 21)
a) Các hành động nói cụ thể: Chào, chào đáp lại, khen, hỏi, trả lời
b) Cả ba câu trong lời của ông già đều là câu hỏi nhưng có sự khác nhau về nội dung:
+ Câu 1: “ A cổ hả?” -> Hình thức là hỏi, mục đích chào lại
+ Câu 2: “lớn tướng rồi nhỉ -> Hình thức hỏi, mục đích khen
+ Câu 3: Bố cháu có ko ? -> hình thức là hỏi, có mục đích hỏi
- Các nhân vật có tình cảm chân thành với nhau. Có thái độ tôn trọng nhau theo đúng cương vị “ vai” giao tiếp của mình. 
3. Bài tập 3 (sgk/ tr 21).
- HXH giao tiếp với bạn đọc về vẻ đẹp, về thân phận chìm nổi của người phụ nữ trong xã hội phong kiến, đông thời khẳng định phẩm chất trong sáng của người phụ nữ và của bản thân mình
- Người đọc căn cứ vào các từ “trắng, tròn (nói về vẻ đẹp”); thành ngữ “bảy nổi ba chìm (nói về sự chìm nổi”), “tấm lòng son (phẩm chất cao đẹp bên trong”), đồng thời liên hệ về cuộc đời tác giả để hiểu và cảm nhận bài thơ. 
4. Bài tập 4 (sgk/ tr 21).
THÔNG BÁO
- Nhân ngày môi trường thế giới, ĐTNCS HCM nhà trường tổ chức buổi tổng vệ sinh toàn trường để làm cho trường thêm xanh sạch đẹp.
- Thời gian làm việc: từ 7h sáng chủ nhật ngày 05 tháng 06 năm 2017.
- Nội dung công việc: thu dọn rác, khai thông cống rãnh, phát quang cỏ dại, trồng thêm cây xanh 
- Lực lượng tham gia: toàn thể học sinh của trường.
- Dụng cụ: mỗi học sinh khi đi mang theo 1 dụng cụ: cuốc, xẻng, chổi, dao, 
- Kế hoạch cụ thể: các lớp nhận tại văn phòng đoàn trường.
- Nhà trường kêu gọi toàn thể học sinh trong trường hãy nhiệt tình hưởng ứng tích cực buổi tổng vệ sinh này.
Ngày....... tháng ........ năm .....
BGH nhà trường
5. Bài tập 5 (sgk/ tr 21)..
- Nhân vật giao tiếp: Bác Hồ với tư cách là chủ tịch nước, viết thư cho học sinh- thế hệ chủ nhân tương lai của nước VN.
- Hoàn cảnh giao tiếp: Đất nước vừa giành độc lập, HS bắt đầu nhận được một nền giáo dục hoàn toàn VN