Giáo án Ngữ văn Lớp 10 - Tiết 67: Hồi trống Cổ Thành - Năm học 2020-2021 - Lê Thị Hồng Thắm

Tuần: 05
Tiết:67
Tiết dạy: 3
Ngày dạy: 04/03/2021
Tên: Lê Thị Hồng Thắm
Lớp: 10C4
MSSV: DNV170600
GVHD: Lê Thị Trúc Ly
	 HỒI TRỐNG CỔ THÀNH
	 ( Trích hồi 28- Tam quốc diễn nghĩa)
	 La Quán Trung
Mục tiêu
Kiến thức
- Hiểu được tính cách bộc trực, nóng nảy, ngay thẳng – một biểu hiện của lòng trung nghĩa ở Trương Phi; tình cảm cao đẹp, gắn bó keo sơn của ba anh em Lưu – Quan – Trương.
- Nghệ thuật kể chuyện đặc sắc, ý vị chiến trận của Tam quốc qua đoạn trích.
- " Hồi trống Cổ Thành"- hồi trống thách thức, minh oan và đoàn tụ.
- Tính chất kể chuyện ( viết để kể) biểu hiện ở cốt truyện, ngôn từ, hành động, nhân vật mang tính cá thể cao.
2. Kĩ năng: 
- Đọc - hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.
- Phân tích, rút ra đặc điểm tính cách nhân vật.
3.Thái độ:
- Giúp cho học sinh thấy được tầm quan trọng của chữ tín, nghĩa trong xã hội.
- Dạy cho học sinh biết quý trọng tình cảm anh em, sống chung thủy với bạn bè.
Năng lực, phẩm chất
a. Phẩm chất
Nhân ái, trách nhiệm, cương trực, yêu nước, sống tình nghĩa quý trọng tình cảm anh em.
b. Năng lực 
- Giải quyết vấn đề: những câu hỏi mang tính chất tư duy trong văn bản của giáo viên đề ra.
- Năng lực giao tiếp: Biết lựa chọn từ ngữ, diễn đạt trôi chảy, giọng nói rõ ràng, câu văn trong sáng.
- Năng lực hợp tác: hợp tác trong việc thảo luận nhóm, trình bày tốt vấn đề giao viên phân công.
B. Phương pháp:
Gợi tìm, phát vấn, thảo luận, đối thoại, bình giảng, tích hợp lịch sử Trung Quốc.
C. Chuẩn bị của GV và HS
GV: SGK Ngữ Văn lớp 10, tài liệu tham thảo, giáo án, thiết kế bài giảng, máy tính, bài giảng điện tử.
HS: SGK Ngữ Văn lớp 10, vở học, vở soạn, bảng phụ.
D. Tiến trình tiết dạy:
	 1. Ổn định tổ chức lớp
Sĩ số .
 Kiểm tra bài cũ: Qua truyện " Chức phán sự đền Tản Viên", Nguyễn Dữ phê phán điều gì?
Hoạt động 1: Khởi động
Trò chơi:
Văn học Minh Thanh là giai đoạn phát triển cuối cùng của tiểu thuyết cổ điển Trung Quốc. Đây là thời kỳ nền văn học Trung Quốc khá đa dạng và phong phú, đạt nhiều thành công về nghệ thuật. Trong đó có sự lên ngôi của tiểu thuyết. Có thể kể đến những đỉnh cao tiêu biểu của tiểu thuyết Minh Thanh: Tây du kí, Hồng lâu mộng, Thủy Hử.. trong đó Tam quốc diễn nghĩa là tác phẩm phản ánh một thời kỳ dài đầy biến động của lịch sử Trung Quốc thời Tam quốc. Ở tiết học hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu một trong những đoạn trích đặc sắc nhất của tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa, đoạn trích mang tên Hồi trống Cổ Thành trích từ hồi 28 của bộ tiểu thuyết.
Hoạt động của GV và HS
Kết quả cần đạt
Hoạt động 2 Hình thành kiến thức: 
Thao tác 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu phần tiểu dẫn trong SGK.
Trước khi đi vào bài mới chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu đôi nét về tác giả La Quán Trung và tác phẩm “Tam quốc diễn nghĩa.”
GV: Giao nhieemh vụ cho HS về nhà chuẩn bị nội dung phần tìm hiểu chung ở tiết trước theo một số gợi ý đã cho.
Tổ 1 Trình bày khái quát nhất về tác giả La Quán Trung?
HS thuyết trình. GV nhận xét và chốt lại ý chính.
Tổ 2 Trình bày khái quát những nét cơ bản nhất về tác phẩm “Tam quốc diễn nghĩa”?
HS thuyết trình. GV nhận xét và chốt lại.
Tổ 3 Trình bày giá trị nội dung và nghệ thuật.
Tổ 4 Trình bày phần tóm tắt tác phẩm và bố cục
* Thao tác 2: Hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản
- GV cho học sinh xem tranh ảnh về Trương Phi
- GV trình bày đôi nét về lai lịch, ngoại hình của Trương Phi. 
- Qua lời giới thiệu của tác giả:
Trương Phi họ Trương tên Phi, tự là Dực Đức. Người huyện Trác, vốn là một anh hàng thịt, là em út trong bộ ba kết nghĩa.Về ngoại hình: Mình cao tám thước, đầu như đầu báo, sắc mặt đen, hai mắt tròn xoe, râu hùm hàm én, sức vóc hơn người, tiếng nói như sấm sét.
GV hỏi: Dựa vào diễn biến của câu chuyện, em nào có thể tóm tắt những hành động trực tiếp của Trương Phi?
HS trả lời. GV nhận xét và chốt lại.
GV: Khi nghe tin Quan Công đến, Trương Phi có những hành động gì? Và những hành động đó thể hiện thái độ như thế nào?
GV nhận xét và chốt ý.
GV: Khi giáp mặt với Quan Công Trương Phi còn có những hành động bất ngờ nào khác?
HS trả lời. GV nhận xét và chốt lại ý chính.
GV: Trương Phi đã có cách xưng hô như thế nào đối với Quan Công? Và cách xưng hô đó thể hiện thái độ như thế nào?
HS trả lời. GV nhận xét và chốt lại.
GV: Vì sao Trương Phi lại cho rằng Quan Công là kẻ phụ nghĩa ?
HS trả lời. GV nhận xét và bình giảng: Tin tức không thông, không hiểu rõ đầu đuôi sự việc, đồng thời Trương Phi lại còn là người nóng nảy, bộc trực, với quan điểm bất di bất dịch: trung thần không thờ hai chủ, thà chết chứ không chịu hàng chịu nhục. Trong con mắt của Trương Phi, Quan Công đã là kẻ phản bội anh em, phản bội lời thề kết nghĩa vườn đào cùng nhau giúp nhà Hán. Phi không thể hiểu và không thể chấp nhận việc Quan Công vâng lệnh Tào Tháo đến lừa bắt mình để lập công nên đã đối xử với người anh kết nghĩa như với kẻ thù.
GV: Chi tiết Sái Dương xuất hiện đóng vai trò gì? Và đây là một chi tiết tình cờ, ngẫu nhiên hay có sự sắp đặt của tác giả?
HS trả lời. GV nhận xét và diễn giảng: Đang lúc bế tắc thì thì lù lù một tướng Tào và đội quân của y xuất hiện. Việc Sái Dương đến tìm để giết Quan Công có lí do rất hợp lí: Quan công vừa giết cháu ngoại y - tướng Tần Kì bên bờ Hoàng Hà, y phải báo thù; hơn nữa Sái Dương vốn từ lâu không phục Quan Công, từng nhiều lần xin Tào Tháo cho lệnh đuổi theo, chặn bắt Quan Công. Nhưng với Trương Phi, lại thêm một lí do xác đáng, một chứng cứ hùng hồn chứng tỏ Quan Công lừa dối, đến trước dụ dỗ, còn quân Tào sẽ đến sau vây đánh. Hai câu hỏi liên tiếp của Trương Phi khiến Quan Công phải đưa ra lí do dễ hiểu để thanh minh “Nếu ta đến bắt em thì phải mang theo quân mã chứ?, Không phải quân mã thì là cái gì kia?, Bây giờ còn chối nữa?”. Quả thực đến đây Quan Công không còn gì để nói nữa. Chính nhờ chi tiết đột xuất này mà mâu thuẫn được giải quyết, khi Quan Công dùng hành động chém tên tướng Sái Dương để tỏ rõ lòng thực của mình.
Trong thực tế cuộc sống, có thể cũng có những trường hợp tương tự như vậy, nhưng ở đây phần nhiều chi tiết đã có sự sắp đặt, chuẩn bị trước kín đáo và công phu của tác giả để mở lối thoát cho câu chuyện và cho truyện có cớ phát triển tới đỉnh điểm và kết thúc hứng thú. Thử hỏi, nếu không có nhân vật Sái Dương xuất hiện đúng lúc, đúng chỗ một cách khéo léo thì tác giả La Quán Trung cũng chỉ có thể để Quan Công và mọi người cố sức thanh minh, giãi bày và cuối cùng Trương Phi cũng nghe ra rồi chấp nhận. Như thế, câu chuyện sẽ trở nên tầm thường, thậm chí nhạt nhẽo biết bao nhiêu. Và chi tiết đặc sắc hồi trống Cổ Thành cũng sẽ làm gì có dịp để vang lừng đến ngày hôm nay?
GV: Nhưng tại sao, khi đầu Sái Dương đã rơi mà Trương Phi vẫn còn nghi ngờ, vẫn chưa chịu nhận anh, Phi còn làm những việc gì sau đó? Chi tiết cuối cùng của đoạn trích: Trương Phi nghe hết chuyện, rõ nước mắt khóc, thụp lạy Vân Trường cho ta biết thêm điều gì trong tính cách của Trương Phi?
HS trả lời. GV nhận xét và bình giảng: Hóa ra Trương Phi không chỉ nóng nảy, đơn giản, mà còn không dễ dàng tin người, mặc dù câu chuyện đã chín phần đáng tin. Phi hỏi kỹ tên lính bị bắt chuyện ở Hứa Đô. Nghe mọi chuyện từ đầu đến cuối từ miệng một chứng nhân khách quan, bấy giờ Phi mới tin anh là thực nhưng vẫn chưa tỏ ngay thái độ. Sau khi đưa hai chị vào thành, Phi lại lắng nghe hai chị kể hết mọi chuyện. So đi sánh lại đối chiếu việc trước, việc sau, lúc ấy mới hoàn toàn tin anh đến mười phần. Điều đó chứng tỏ Trương Phi còn là người thận trọng và tinh tế, khôn ngoan. Thực tiễn kinh nghiệm chiến đấu đã khiến Phi cần phải như vậy. Mặt khác, Phi là người khiêm tốn phục thiện. Biết lỗi, nhận lỗi chân thành. Hành động khóc lạy anh chứng minh điều đó.
Hoạt động 3: Luyện tập
 Cảm nhận của các em về tính cách nhân vật Trương Phi?
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
- La Quán Trung ( 1330- 1400) tên là La Bản, hiệu Hồ Hải tản nhân, người Thái Nguyên, tỉnh Sơn Tây.
- Ông là người có nguyện vọng phò vua giúp nước nhưng bất đắc chí.
- Tính tình cô độc, lẻ loi, thích ngao du.
 - La Quán Trung là người đầu tiên đóng góp xuất sắc cho trường phái tiểu thuyết lịch sử thời Minh – Thanh ở Trung Quốc.
Tác phẩm “Tam quốc diễn nghĩa” 
Xuất xứ
La Quán Trung căn cứ vào lịch sử, truyện kịch dân gian (thoại bản) để viết nên Tam quốc diễn nghĩa. Đến đời Thanh, Mao Tôn Cương đã chỉnh lí, viết lời bình, thành 120 hồi và lưu truyền đến nay.
b. Thể loại: tiểu thuyết lịch sử chương hồi ( 120 hồi)
c. Nội dung
- Kể lại quá trình hình thành và diệt vong của ba tập đoàn phong kiến Ngụy (Tào Tháo) – Thục (Lưu Bị) – Ngô (Tôn Quyền)
- Thể hiện khát vọng hòa bình, thống nhất của nhân dân
d. Giá trị
- Tư tưởng
+ Vạch trần bản chất tàn bạo, giả dối của giai cấp thống trị
+ Cuộc sống loạn li, bi thảm của nhân dân và thể hiện mơ ước về một xã hội với những vua hiền, tướng giỏi
- Nghệ thuật
+ Giá trị lịch sử, quân sự
+ Tài kể chuyện đặc sắc của tác giả, đặc biệt là nghệ thuật miêu tả các trận chiến sinh động và hấp dẫn.
Đoạn trích “Hồi trống cổ thành”:
a.Vị trí đoạn trích : 
- Thuộc hồi 28: “Chém Sái Dương, anh em hòa giải. Hồi Cổ thành tôi chúa đoàn viên”.
Tóm tắt
Đoạn trích kể về sự việc Quan công trên đường về với Lưu Bị thì gặp Trương Phi ở Cổ Thành. Trương Phi nghi ngờ anh mình phản bội lời thề kết nghĩa nên đòi giết Quan Công. Khi thấy Sái Dương tới, Trương Phi yêu cầu Quan Công chém đầu hắn để chứng tỏ lòng thực. Quan Công chém đầu Sái Dương để minh oan cho mình, anh em hòa giải. 
.c Bố cục:
+Trình bày: Giới thiệu nhân vật, sự việc, hoàn cảnh.
+ Khai đoạn: Mâu thuẫn giữa Quan Công và Trương Phi.
+ Phát triển: những mâu thuẫn giữa Quan Công và Trương Phi.
+ Đỉnh điểm, cao trào: Sái Dương xuất hiện.
+ Mở nút: Mâu thuẫn được giải quyết khi Quan Công chém đầu Sái Dương.
+ Kết thúc: Trương Phi khóc lạy Vân Trường.
II. Đọc – hiểu văn bản:
1.Nội dung:
1.1 Nhân vật Trương Phi:
• Hành động trực tiếp của Trương Phi
• Khi nghe tin Quan Công đến:
- Hành động: “chẳng nói chẳng rằng, lập tức mặt áo giáp, vác mâu lên ngựa, dẫn một ngàn quân đi tắt ra cửa Bắc”.
- Hành động nhanh, quyết liệt, thể hiện thái độ rõ ràng.
• Khi giáp mặt Quan Công:
- Hành động: “mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngựơc, hò hét như sấm, múa xà mâu chạy lại đâm Quan Công (2 lần)”.
- Xưng hô: mày (5 lần) – tao (3 lần) - thằng (1 lần) – nó (3 lần).
- Cách xưng hô đầy khinh bỉ như với kẻ thù.
- Kết luận về Quan Công: Thằng phụ nghĩa.
• Khi Sái Dương xuất hiện:
- Làm mối nghi ngờ của Trương Phi ngày càng tăng lên 
- Đẩy mâu thuẫn giữa hai nhân vật lên đỉnh điểm và kết thúc hứng thú. Vì thế Quang Công đã nhờ đó mà đưa ra hướng giải quyết một cách thanh minh độc đáo: chém Sái Dương để tỏ lòng trung nghĩa.
• Khi Quan Công đã chém đầu Sái Dương:
- Trương Phi vẫn chưa tin hẳn.
- Hỏi kỹ tên lính bị bắt chuyện về Quang Công ở Hứa Đô vẫn chưa tỏ rõ thái độ.
- Nghe lời kể của chị dâu ® khóc, thụp lạy Vân Trường.
- Tính cách: Thận trọng, khôn ngoan, trung nghĩa và hết lòng phục thiện.
- Hình ảnh tuyệt đẹp, dũng cảm, cương trực, trung nghĩa, nóng nảy, thô lỗ mà tinh tế và phục thiện của Trương Phi - một hổ tướng của nước Thục sau này
Hoạt động 4: Vận dụng
 Viết 1 đoạn văn từ 7-10 dòng bàn luận về tính cách Trương Phi trong đời sống thực tế hiện nay.
Hoạt động 5: Tìm tòi mở rộng
 Về đọc thêm những tác phẩm của La Quán Trung.
* Dặn dò: Học bài cũ và chuẩn bị bài mới.