Giáo án Vật lý Khối 10 - Chương trình cả năm
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức, kĩ năng, thái độ
a) Kiến thức
- Hiểu được cấu tạo của con lắc lò xo
- Giải thích được tại sao dao động của con lắc lò xo khi bỏ qua ma sát là dao động điều hòa.
- Viết được phương trình động lực học và phương trình dao động điều hoà của con lắc lò xo
- Viết được công thức tính chu kì (hoặc tần số) dao động điều hoà của con lắc lò xo, viết được các công thức tính động năng, thế năng và cơ năng của con lắc lò xo và được công thức lực kéo về tác dụng vào vật dao động điều hòa
- Nêu được nhận xét định tính về quá trình biến đổi năng lượng trong dao động điều hoà của con lắc lò xo
b) Kĩ năng
- - Áp dụng được các công thức có trong bài để giải bài tập
- Giải thích được tại sao dao động của con lắc lò xo là dao động điều hòa.
c) Thái độ
- Quan tâm đến các sự kiện, hiện tượng liên quan đến chuyển động của con lắc lò xo
- Hứng thú trong học tập, tìm hiểu khoa học.
2. Năng lực định hướng hình thành và phát triển cho học sinh
- Năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo.
- Năng lực tự học, đọc hiểu.
- Năng lực hợp tác nhóm: làm thí nghiệm, trao đổi thảo luận, trình bày kết quả thí nghiệm.
- Năng lực tính toán, Năng lực thực hành thí nghiệm: các thao tác và cách bố trí thí nghiệm.
Bài 1. DAO ĐỘNG ĐIỀU HÒA I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức, kĩ năng, thái độ a) Kiến thức * Nêu được: - Định nghĩa của dao động điều hòa. - Li độ, biên độ, tần số, chu kì, pha ban đầu là gì * Viết được: - Phương trình dao động điều hòa và giải thích được các đại lượng trong phương trình. - Công thức liên hệ giữa tần số góc, chu kì, tần số. - Công thức vận tốc và gia tốc của vật dao động điều hòa. b) Kĩ năng - Vẽ đồ thị x, v theo t trong dao động điều hòa. - Biết điều kiện ban đầu tùy theo cách kích thích dao động, suy ra A và c) Thái độ: Làm việc nghiêm túc 2. Năng lực định hướng hình thành và phát triển cho học sinh - Năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo. - Năng lực tự học, đọc hiểu. - Năng lực hợp tác nhóm: trao đổi thảo luận, trình bày kết quả. - Năng lực tính toán. II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên - Hình vẽ miêu tả sự dao động của hình chiếu P của điểm M trên đường kính P1P2. - Các video thí nghiệm minh họa (H.1.4.SGK) 2. Học sinh - SGK, vở ghi bài, giấy nháp... - Ôn lại chuyển động tròn đều.. III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC CỦA HỌC SINH 1. Hướng dẫn chung Từ việc quan sát video, mô phỏng, thí nghiệm đơn giản về dao động, yêu cầu học sinh nhận biết được về dao động, dao động tuần hoàn. Từ chuyển động tròn đều ( hình vẽ và video mô phỏng) hình thành nên li độ và định nghĩa dao động điều hòa. Chuỗi hoạt động học và dự kiến thời gian như sau: Các bước Hoạt động Tên hoạt động Thời lượng dự kiến Khởi động Hoạt động 1 Tạo tình huống và phát biểu vấn đề về dao động. phút Hình thành kiến thức Hoạt động 2 - Khảo sát chuyển động tròn đều. - Xác định chuyển động của vật là dao động điều hòa - Xác định được x, A phút Luyện tập Hoạt động 3 Hệ thống hóa kiến thức. Bài tập về dao động điều hòa phút Vận dụng Hoạt động 4 Áp dụng các kiến thức đã học về dao động điều hòa để giải bài tập. phút Tìm tòi mở rộng Hoạt động 5 Áp dụng các vông thức về dao động điều hòa làm bài tập phần này: Xác định x,v, a, t . Ở nhà, phút ở lớp 2. Tổ chức từng hoạt động Hoạt động 1 (Khởi động): Tạo tình huống xuất phát. a) Mục tiêu: - Kiểm tra kiến thức đã học ở lớp 10. - Tìm hiểu về ? những dao động trong thực tế b) Nội dung: + Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh bằng phiếu trả lời câu hỏi của GV. + Quan sát dao động của con lắc đồng hồ, con lắc lò xo. c) Tổ chức hoạt động: - GV phát phiếu kiểm tra cho các nhóm ( mỗi HS 1 tờ giấy có đánh số thứ tự từ 1 đến 10). YC HS ghi các phương án lựa chọn của mình vào phiếu khi GV đọc câu hỏi từ 1 đến 10 Sau đó thu bài của một số HS để chấm điểm. - GV cho HS quan sát dao động của con lắc đồng hồ, con lắc lò xo. - Yêu cầu HS thảo luận xác định vấn đề nghiên cứu. HS mô tả chuyển động của vật - Tổ chức HS báo cáo kết quả trước lớp và dẫn dắt HS giải quyết vấn đề cần xác định. d) Sản phẩm mong đợi: Ý kiến của các nhóm và nội dung ghi của học sinh. - Xác định được các dao động - Dao động thể hiện những vị trí như thế nào theo thời gian. e) Đánh giá: - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần). - GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép). - Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS, đánh giá được khả năng vận dụng giải quyết tình huống vào thực tiễn. Hoạt động 2 (Hình thành kiến thức): I. Khảo sát về dao động điều hòa a) Mục tiêu: + Hiểu được thế nào dao động điều hòa + Viết được phương trình dao động điều hòa + Hiểu được các đại lượng trong phương trình dao động; b) Nội dung: - GV mô tả chuyển động tròn đều theo hình 1.1 - Học sinh được hướng dẫn để phân tích chuyển động tròn đều của vật, xác định góc tại t = 0 và t # 0. - GV tổ chức cho HS thiết lập các phương trình dao động điều hòa Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, các nhóm thực hiện theo những yêu cầu sau: + Khảo sát chuyển động của P là hình chiếu của M xuống Ox?. + Xác định các đại lượng li độ, li độ cực đại.. c) Tổ chức hoạt động: - Các nhóm quan sát chuyển động của điểm M trên đường tròn và hình chiếu P trên trục Ox. - GV chuyển giao nhiệm vụ: Khảo sát các chuyển động của điểm P + Tính chất chuyển động + Tọa độ của điểm P theo thời gian - Trong quá trình hoạt động nhóm, GV quan sát học sinh tự học, thảo luận, trợ giúp kịp thời khi các em cần hỗ trợ. Ghi nhận kết quả làm việc của cá nhân hoặc nhóm học sinh. - Tổ chức cho các nhóm báo cáo kết quả và thảo luận để hoàn thành nhiệm vụ học tập. d) Sản phẩm mong đợi: Báo cáo kết quả hoạt động nhóm và nội dung vở ghi của HS. + Xác định điểm P dao động điều hòa + Xác định được các đại lượng x, A, e) Đánh giá: - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần). - GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép). - Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS, đánh giá được khả năng vận dụng giải quyết tình huống vào thực tiễn. II. Xác định chu kì, tần số của dao động điều hòa a) Mục tiêu: - Xác định được T, f, b) Nội dung: Dựa vào dao động và sự hướng dẫn của GV, các nhóm thực hiện xác định T, f, c) Tổ chức hoạt động: - GV chuyển giao nhiệm vụ: Khảo sát chuyển động của vật dao động điều hòa + Xác định thời gian thực hiện một dao động toàn phần. + Mối liên hệ giữa T, f, d) Sản phẩm mong đợi: - Chu kỳ là khoảng thời gian để thực hiện một dao động toàn phần . Kí hiệu T, đơn vị là (s). - Tần số: Số dao động toàn phần thực hiện được trong 1giây, f = . Đơn vị là Hz - Liên hệ giữa T, f, là: = e) Đánh giá: - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần). - GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép). - Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS, đánh giá được khả năng vận dụng giải quyết tình huống vào thực tiễn. III. Vận tốc, gia tốc, đồ thị trong dao động điều hòa a) Mục tiêu: - Từ phương trình li độ, đạo hàm tìm v, a - Từ toán học vẽ được đồ thị (x,t) b) Nội dung: Dựa vào toán học, đạo hàm tìm được v, a c) Tổ chức hoạt động: GV chuyển giao nhiệm vụ, cá nhân học sinh tự làm d) Sản phẩm mong đợi: + v = x’ = -wAsin(wt + j) = wAcos(wt + j +p/2) luôn cùng chiều với chiều chuyển động (vật chuyển động theo chiều dương thì v>0, theo chiều âm thì v<0) + a = v’ = x’’ = -w2Acos(wt + j) = w2Acos(wt + j + p) = -w2x ; luôn hướng về vị trí cân bằng - Vật ở VTCB: x = 0; |v|Max = wA; |a|Min = 0 - Vật ở biên: x = ± A; |v|Min = 0; |a|Max = w2ª - Dao động điều hòa là chuyển động tuần hoàn với T = . e) Đánh giá: - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần). - GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép). - Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS, đánh giá được khả năng vận dụng giải quyết tình huống vào thực tiễn. Hoạt động 3 (Luyện tập): Hệ thống hóa kiến thức. Giải bài tập. a) Mục tiêu: Hệ thống hóa kiến thức và vận dụng giải bài tập cơ bản về dao động điều hòa b) Nội dung: - Học sinh làm việc nhóm, tóm tắt kiến thức về về dao động điều hòa - Học sinh làm việc nhóm, trả lời các câu hỏi và bài tập cơ bản về về dao động điều hòa c) Tổ chức hoạt động: - GV chuyển giao nhiệm vụ. HS ghi nhiệm vụ vào vở. - Yêu cầu làm việc nhóm, Nêu ra phương pháp chung để giải toán - Học sinh giới thiệu sản phẩm của nhóm trước lớp và thảo luận. - GV tổng kết, chuẩn hóa kiến thức. d) Sản phẩm mong đợi: Bảng báo cáo của nhóm và các phương án trả lời của học sinh. e) Đánh giá: - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần). - GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép). - Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS, đánh giá được khả năng vận dụng giải quyết tình huống vào thực tiễn. Hoạt động 4 (Vận dụng): Giải bài tập về dao động điều hòa a) Mục tiêu: - Giải được các bài tập đơn giản về dao động điều hòa b) Nội dung: - GV chiếu bài tập có mô phỏng với các dữ kiện có sẵn. - Học sinh làm việc cá nhân vào vở và làm việc nhóm nội dụng GV yêu cầu. c) Tổ chức hoạt động: - Các nhóm thảo luận kết quả và trình bày trên bảng. - Yêu cầu cả lớp giải các bài tập 7,8,9,10,11 trang 9 SGK . e) Đánh giá: - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần). - GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép). - Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS, đánh giá được khả năng vận dụng giải quyết tình huống vào thực tiễn. c) Sản phẩm mong đợi: Bài giải của học sinh. Hoạt động 5 (Tìm tòi mở rộng): Yêu cầu học sinh về nhà làm các dạng bài tập trong tài lệu a) Mục tiêu: Nêu được các dạng bài tập và giải được b) Nội dung: - Tìm hiểu các dạng bài tập + Xác định x, v, a + viết PT dao động + Xác định thời điểm, thời gian vật đi từ vị trí này đến vị trí kia c) Tổ chức hoạt động: - GV đặt vấn đề chuyển giao nhiệm vụ để thực hiện ngoài lớp học. - HS ghi nhiệm vụ chuyển giao của GV vào vở. Sau đó về nhà tìm hiểu để thực hiện về nhiệm vụ này. - HS báo cáo kết quả và thảo luận về nhiệm vụ được giao. - GV tổng kết, chuẩn hóa kiến thức. d) Sản phầm mong đợi: Bài làm của học sinh. e) Đánh giá: Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS, đánh giá được khả năng vận dụng giải quyết tình huống vào thực tiễn. IV. Câu hỏi kiểm tra đánh giá chủ đề 1. Một vật dao động điều hòa theo phương trình: . Vận tốc của vật tại thời điểm t có biểu thức: A. . B. . C. . D. . 2. Một vật dao động điều hòa theo phương trình: Gia tốc của vật tại thời điểm t có biểu thức: A. . B. . C. . D. . 3. Trong dao động điều hòa, giá trị cực đại của vận tốc là: A. . B. . C. . D. . 4. Trong dao động điều hòa, giá trị cực đại của gia tốc là: A. . B. . C. . D. . 5. Chọn câu đúng khi nói về dao động điều hòa của một vật. A. Li độ dao động điều hòa của vật biến thiên theo định luật hàm sin hoặc cosin theo thời gian. B. Tần số của dao động phụ thuộc vào cách kích thích dao động. C. Ở vị trí biên, vận tốc của vật là cực đại. D. Ở vị trí cân bằng, gia tốc của vật là cực đại. 6. Trong dao động điều hòa A. vận tốc biến đổi điều hòa cùng pha với li độ. B. vận tốc biến đổi điều hòa ngược pha với li độ. C. vận tốc biến đổi điều hòa sớm pha so với li độ. D. vận tốc biến đổi điều hòa chậm pha so với li độ. 7. Trong dao động điều hòa thì A. quỹ đạo là một đoạn thẳng. B. lực phục hồi là lực đàn hồi. C. vận tốc biến thiên điều hòa. D. gia tốc tỉ lệ thuận với thời gian. 8. Vận tốc trong dao động điều hòa A. luôn luôn không đổi. B.đạt giá trị cực đại khi đi qua vị trí cân bằng. C. luôn luôn hướng về vị trí cân bằng và tỉ lệ với li độ. D. biến đổi theo hàm cosin theo thời gian với chu kỳ . 9. Gia tốc của vật dao động điều hòa có giá trị bằng không khi A. vật ở vị trí có li độ cực đại. B. vận tốc của vật cực tiểu. C. vật ở vị trí có li độ bằng không. D. vật ở vị trí có pha ban dao động cực đại. 10. Trong dao động điều hòa: A. gia tốc biến đổi điều hòa cùng pha với li độ. B. gia tốc biến đổi điều hòa ngược pha với li độ. C. gia tốc biến đổi điều hòa sớm pha so với li độ. D. gia tốc biến đổi điều hòa chậm pha so với li độ. 11. Vật dao động điều hòa có vận tốc cực đại bằng 20 p cm/s và gia tốc cực đại của vật là 4 m/s2. Lấy p2 = 10 thì biên độ đao động của vật là A. 5 cm. B. 10 cm . C. 15 cm. D. 20 cm. 12. Một vật dao động điều hoà với chu kỳ T = 1,2s và vận tốc cực đại khi vật qua vị trí cân bằng là 4cm/s. Biên độ dao động của vật là A.2,4cm. B.5,5cm. C.6cm. D.3,3cm. 13. Một vật dao động điều hoà với tần số f =2Hz, lúc vật ở li độ x =A/2 thì gia tốc của vật có độ lớn 3,2m/s2 .Biên độ dao động có giá trị A.2cm. B.4cm. C.1cm. D.6cm. BÀI 2. CON LẮC LÒ XO I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức, kĩ năng, thái độ a) Kiến thức - Hiểu được cấu tạo của con lắc lò xo - Giải thích được tại sao dao động của con lắc lò xo khi bỏ qua ma sát là dao động điều hòa. - Viết được phương trình động lực học và phương trình dao động điều hoà của con lắc lò xo - Viết được công thức tính chu kì (hoặc tần số) dao động điều hoà của con lắc lò xo, viết được các công thức tính động năng, thế năng và cơ năng của con lắc lò xo và được công thức lực kéo về tác dụng vào vật dao động điều hòa - Nêu được nhận xét định tính về quá trình biến đổi năng lượng trong dao động điều hoà của con lắc lò xo b) Kĩ năng - - Áp dụng được các công thức có trong bài để giải bài tập - Giải thích được tại sao dao động của con lắc lò xo là dao động điều hòa. c) Thái độ - Quan tâm đến các sự kiện, hiện tượng liên quan đến chuyển động của con lắc lò xo - Hứng thú trong học tập, tìm hiểu khoa học. 2. Năng lực định hướng hình thành và phát triển cho học sinh - Năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo. - Năng lực tự học, đọc hiểu. - Năng lực hợp tác nhóm: làm thí nghiệm, trao đổi thảo luận, trình bày kết quả thí nghiệm. - Năng lực tính toán, Năng lực thực hành thí nghiệm: các thao tác và cách bố trí thí nghiệm. II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: Con lắc lò xo theo phương ngang, thí nghiệm mô phỏng dao động CLLX nằm ngang. 2. Học sinh: - Các công thức ly độ, vận tốc, gia tốc, liên hệ giữa tần số góc với chu kỳ trong dao động điều hòa - Ôn lại khái niệm lực đàn hồi và thế năng đàn hồi ở lớp 10. - SGK, vở ghi bài, giấy nháp... III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC CỦA HỌC SINH 1. Hướng dẫn chung Từ việc quan sát, thí nghiệm đơn giản về chuyển động con lắc lò xo, yêu cầu học sinh dự đoán về chuyển động con lắc lò xo khi có ma sát và khi bỏ qua mọi ma sát, thông qua đó khảo sát chuyển động con lắc lò xo về mặt động lực học và năng lượng Chuỗi hoạt động học và dự kiến thời gian như sau: Các bước Hoạt động Tên hoạt động Thời lượng dự kiến Khởi động Hoạt động 1 Tạo tình huống và phát biểu vấn đề về chuyển động con lắc lò xo 5 phút Hình thành kiến thức Hoạt động 2 - Khảo sát chuyển động của con lắc lò xo về mặt động lực học - Khảo sát chuyển động của con lắc lò xo về mặt năng lượng 28 phút Luyện tập Hoạt động 3 Hệ thống hóa kiến thức về chuyển động của con lắc lò xo. 5 phút Vận dụng Hoạt động 4 Áp dụng các kiến thức đã học về chuyển động con lắc lò xo, giải bài tập. 7 phút Tìm tòi mở rộng Hoạt động 5 Áp dụng phương pháp khảo sát chuyển động của con lắc lò xo nằm ngang để xác định chuyển động của con lắc lò xo thẳng đứng Ở nhà, 30 phút ở lớp 2. Tổ chức từng hoạt động Hoạt động 1 (Khởi động): Tạo tình huống xuất phát. a) Mục tiêu: - Kiểm tra sự chuẩn bị kiến thức cũ GV đã giao về nhà. b) Nội dung: + Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh bằng phiếu trả lời câu hỏi của GV. + Quan sát vi deo và mô phỏng chuyển động con lắc lò xo khi có ma sát và khi bỏ qua mọi ma sát c) Tổ chức hoạt động: - GV phát phiếu kiểm tra cho các nhóm ( mỗi HS 1 tờ giấy có đánh số thứ tự từ 1 đến 5). YC HS ghi các phương án lựa chọn của mình vào phiếu khi GV đọc câu hỏi từ 1 đến 5. Sau đó thu bài của một số HS để chấm điểm. - GV cho HS quan sát một đoạn video mô phỏng chuyển động con lắc lò xo khi bỏ qua mọi ma sát - Yêu cầu HS thảo luận xác định vấn đề nghiên cứu. HS mô tả cấu tạo con lắc lò xo, chuyển động của con lắc lò xo quanh vị trí cân bằng, khái niệm vị ví cân bằng - Tổ chức HS báo cáo kết quả trước lớp và dẫn dắt HS giải quyết vấn đề cần xác định. d) Sản phẩm mong đợi: Ý kiến của các nhóm và nội dung ghi của học sinh. - HS mô tả được cấu tạo con lắc lò xo, chuyển động của con lắc lò xo quanh vị trí cân bằng, khái niệm vị ví cân bằng e) Đánh giá: - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần). - GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép). - Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS, đánh giá được khả năng vận dụng giải quyết tình huống vào thực tiễn. Hoạt động 2 (Hình thành kiến thức): I. Khảo sát chuyển động của con lắc lò xo khi bỏ qua mọi ma sát a) Mục tiêu: + Chọn được hệ trục tọa độ thích hợp; + Phân tích được lực tác dụng và con lắc lò xo + Lập phương trình động lực học, công thức tính chu kỳ, tần số , biểu thức lực kéo về của con lắc lò xo - GV làm thí nghiệm con lắc lò xo nằm ngang để cho HS từ đó chọn được hệ trục tọa độ thích hợp nhất. - Học sinh được hướng dẫn để phân tích lực tác dụng và con lắc lò xo, cách để làm cho con lắc lò xo dao động - GV tổ chức cho HS thiết lập các phương trình theo định luật Huc và định luật II Niu-tơn Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, các nhóm thực hiện theo những yêu cầu sau: + Để khảo sát chuyển động của con lắc lò xo nằm ngang cần chọn hệ trục tọa độ như thế nào?. + Phân tích các lực tác dụng vào CLLX; Tác dụng của các lực đó? + Viết được biểu thức lực đàn hồi theo định luật Huc và biểu thức định luật II Niu- tơn + Kết hợp với kiến thức ở bài 1, Nêu được kết luận về dao động CLLX, đưa ra được công thức tính chu kỳ, tần số góc CLLX +Hình thành khái niệm lực kéo về, biểu thức, đặc điểm lực kéo về của CLLX c) Tổ chức hoạt động: - Các nhóm quan sát chuyển động CLLX để chọn được hệ trục tọa độ thích hợp. - GV cho HS phân tích lực tác dụng và con lắc lò xo, cách để làm cho con lắc lò xo dao động - GV chuyển giao nhiệm vụ: Viết được biểu thức lực đàn hồi theo định luật Huc và biểu thức định luật II Niu- tơn + Kết hợp với kiến thức ở bài 1, kết luận về dao động CLLX, đưa ra được công thức tính chu kỳ , tần số góc CLLX + Hình thành khái niệm lực kéo về, biểu thức, đặc điểm lực kéo về của CLLX - Trong quá trình hoạt động nhóm, GV quan sát học sinh tự học, thảo luận, trợ giúp kịp thời khi các em cần hỗ trợ. Ghi nhận kết quả làm việc của cá nhân hoặc nhóm học sinh. - Tổ chức cho các nhóm báo cáo kết quả và thảo luận để hoàn thành nhiệm vụ học tập. d) Sản phẩm mong đợi: Viết được - Dao động của con lắc lò xo khi bỏ qua ma sát là dao động điều hoà. - Tần số góc và chu kì của con lắc lò xo: và - Lực kéo về: Lực luôn hướng về VTCB gọi là lực kéo về. Vật dao động điều hoà chịu lực kéo về có độ lớn tỉ lệ với li độ. e) Đánh giá: - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần). - GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép). - Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS, đánh giá được khả năng vận dụng giải quyết tình huống vào thực tiễn. II. Khảo sát dao động của lò xo về mặt năng lượng a) Mục tiêu: - Xác định được biểu thức động năng của CLLX - Xác định được biểu thức thế năng của CLLX - Xác định được biểu thức cơ năng của CLLX b) Nội dung: Dựa vào các công thức động năng, thế năng, cơ năng ở lớp 10 và các phương trình vận tốc, ly độ của CLLX ở lớp 12, và sự hướng dẫn của GV, các nhóm thực hiện xây dựng các biểu thức trên c) Tổ chức hoạt động: GV chuyển giao nhiệm vụ: Xây dựng thức động năng, biểu thức thế năng, biểu thức cơ năng của CLLX d) Sản phẩm mong đợi: - Xác định được biểu thức động năng của CLLX: - Xác định được biểu thức thế năng của CLLX: - Xác định được biểu thức thế năng của CLLX: Khi không có ma sát e) Đánh giá: - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần). - GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép). - Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS, đánh giá được khả năng vận dụng giải quyết tình huống vào thực tiễn. Hoạt động 3 : Hệ thống hóa kiến thức. a) Mục tiêu: Hệ thống hóa kiến thức b) Nội dung: Học sinh làm việc nhóm, tóm tắt kiến thức c) Tổ chức hoạt động: - GV chuyển giao nhiệm vụ. HS ghi nhiệm vụ vào vở. - GV tổng kết, chuẩn hóa kiến thức. d) Sản phẩm mong đợi: Học sinh nắm bắt được các kiến thức đã học e) Đánh giá: - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần). - GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép). - Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS, đánh giá được khả năng vận dụng giải quyết tình huống vào thực tiễn. Hoạt động 4 (Vận dụng): Giải bài tập chuyển động của CLLX - Giải được các bài tập đơn giản về CLLX b) Nội dung: - GV chiếu bài tập có mô phỏng với các dữ kiện có sẵn. - Học sinh làm việc cá nhân vào vở và làm việc nhóm nội dụng GV yêu cầu. c) Tổ chức hoạt động: - Các nhóm thảo luận kết quả và trình bày trên bảng. - Yêu cầu cả lớp giải các bài tập 4,5,6- trang 13 SGK . e) Đánh giá: - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần). - GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép). - Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS, đánh giá được khả năng vận dụng giải quyết tình huống vào thực tiễn. c) Sản phẩm mong đợi: Bài giải của học sinh. Hoạt động 5 (Tìm tòi mở rộng): Yêu cầu HS xem khảo sát chuyển động của CLLX theo phương thẳng đứng a) Mục tiêu: - Nêu được phương pháp khảo sát chuyển động của CLLX thẳng đứng. - Viết được các phương trình, công thức tính chu kỳ, tần số góc ; biểu thức động năng,thế năng , cơ năng của CLLX thẳng đứng . b) Nội dung: Khảo sát chuyển động của CLLX thẳng đứng. Viết được các phương trình, công thức tính chu kỳ, tần số góc; biểu thức động năng,thế năng, cơ năng của CLLX thẳng đứng. c) Tổ chức hoạt động: - GV đặt vấn đề chuyển giao nhiệm vụ để thực hiện ngoài lớp học. HS ghi nhiệm vụ chuyển giao của GV vào vở. Sau đó về nhà tìm hiểu để thực hiện về nhiệm vụ này. - HS báo cáo kết quả và thảo luận về nhiệm vụ được giao. - GV tổng kết, chuẩn hóa kiến thức. d) Sản phầm mong đợi: Bài làm của học sinh. e) Đánh giá: Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS, đánh giá được khả năng vận dụng giải quyết tình huống vào thực tiễn. IV. Câu hỏi kiểm tra đánh giá chủ đề Câu 1: Hãy tìm nhận xét đúng về con lắc lò xo. A. Con lắc lò xo có chu kỳ tăng lên khi biên độ dao động tăng lên B. Con lắc lò xo có chu kỳ không phụ thuộc vào gia tốc trọng trường C. Con lắc lò xo có chu kỳ giảm xuống khi khối lượng vật nặng tăng lên D. Con lắc lò xo có chu kỳ phụ thuộc vào việc kéo vật nhẹ hay mạnh trước khi buông tay cho vật dao động. Câu 2: Một con lắc lò xo treo thẳng đứng dao động với biên độ 10 cm, chu kỳ 1s. Khối lượng của quả nặng 400g, lấyp2= 10, cho g = 10m/s2. Độ cứng của lò xo là bao nhiêu? A. 16N/m B. 20N/m C. 32N/m D. 40N/m Câu 3: Một vật khối lượng 1 kg dao động điều hòa với phương trình: x = 10cost (cm). Lực kéo về tác dụng lên vật vào thời điểm 1/3 s là: A. 0,05 N. B. 2N. C. 1N D. Bằng 0. Câu 4: Trong dao động điều hòa của một vật thì tập hợp ba đại ℓượng sau đây ℓà không thay đổi theo thời gian A. Vận tốc, ℓực, năng ℓượng toàn phần B. Biên độ, tần số, gia tốc C. Biên độ, tần số, năng ℓượng toàn phần D. Gia tốc, chu kỳ, ℓực Câu 5: Một con lắc lò xo có khối lượng m = 50g, lò xo có độ cứng 200 N/m dao động điều hòa. Tần số dao động của con lắc là A.3,1 Hz. B.2,6 Hz. C.10,91 Hz. D.5,32 Hz.. Câu 6: Cho mét con l¾c lß xo dao ®éng ®iÒu hoµ víi ph¬ng tr×nh x = 10cos(20t – π/3) (cm). BiÕt vËt nÆng cã khèi lîng m = 100g. §éng n¨ng cña vËt nÆng t¹i li ®é x = 8 cm b»ng A. 2,6J. B. 0,072J. C. 7,2J. D. 0,72J. Câu 7: Một vật nhỏ dao động điều hòa trên trục Ox với phương trình . Động năng của vật tại thời điểm t được tính: A. B. C. D. Câu 8: Một con lắc lò xo có cơ năng 0,9 J và biên độ dao động 15cm. Tại vị trí con lắc có li độ là -5cm thì động năng của con lắc là bao nhiêu ? A.0,8 J. B. 0,3 J. C.0,6 J. D. 0,1J. Câu 9: Một vật nặng 500g gắn vào ℓò xo dao động điều hòa trên quỹ đạo dài 20cm và trong khoảng thời gian 3 phút vật thực hiện 540 dao động. Cho p2 = 10. Cơ năng của vật ℓà: A. 2025J B. 0,9J C. 0,89J D. 2,025J Câu 10: Một con lắc lò xo DĐĐH với phương trình x = 2cos(5, Vật nặng có khối lượng 100g Tính thế năng của vật ở thời điểm t = 2s kể từ t= 0. Cho p2 = 10. 1,25 mJ B. 12,5 J C. 1,25 J D. 12500J Nhóm câu hỏi kiểm tra bài cũ Câu 1. Một vật dao động điều hoà có phương trình của li độ: x = A sin(w t+j). Biểu thức gia tốc của vật là A. a = -w2 x B. a = -w2v C. a = -w2x.sin(wt + j) D. a = - w2A Câu 2. Một vật thực hiện dđđh xung quanh vị trí cân bằng theo phương trình x = 2cos cm. Chu kì dao động của vật là A. 2 (s). B. 1/2p (s). C. 2p (s). D. 0,5 (s). Câu 3. Một chất điểm chuyển động trên đoạn thẳng có tọa độ và gia tốc liên hệ với nhau bởi biểu thức: a = 25x (cm/s2) Chu kì và tần số góc của chất điểm là A. 1,256s; 25 rad/s. B. 1s; 5 rad/s. C. 2s; 5 rad/s. D. 1,256s; 5 rad/s. Câu 4: Một vật dao động điều hòa theo phương trình x = 6cos4(cm), tọa độ của vật tại thời điểm t=10s là A. x = 3cm B.x = 6cm C. x = -3cm D. x = -6cm Câu 5. Một vật dao động điều hoà với phương trình: x = 2cos(4πt + π/3) cm. Vận tốc của vật tại thời điểm ban đầu là A. -4π cm/s. B. -4π cm/s. C. 4π cm/s. D. 4π cm/s. BÀI 3. CON LẮC ĐƠN I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức, kĩ năng, thái độ a) Kiến thức - Nêu được con lắc đơn là gì? - Viết được phương trình động lực học và phương trình dao động điều hoà của con lắc đơn. - Viết được công thức tính chu kì dao động của con lắc đơn. b) Kĩ năng - Giải được các bài tập đơn giản về dao động điều hòa của con lắc đơn. - Quan sát và làm thí nghiệm đơn giản về con lắc đơn. Thí nghiệm xác định gia tốc rơi tự do bằng con lắc đơn. c) Thái độ - Quan tâm đến các sự kiện, hiện tượng liên quan đến con lắc đơn. - Hứng thú trong học tập, tìm hiểu khoa học. 2. Năng lực định hướng hình thành và phát triển cho học sinh - Năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo. - Năng lực tự học, đọc hiểu. - Năng lực hợp tác nhóm: làm thí nghiệm, trao đổi thảo luận, trình bày kết quả thí nghiệm. - Năng lực tính toán, năng lực thực hành thí nghiệm: Các thao tác và cách bố trí thí nghiệm. II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên a) Thí nghiệm về con lắc đơn. b) Các video thí nghiệm, phần mềm mô phỏng con lắc đơn. 2. Học sinh: SGK, vở ghi bài, giấy nháp ... III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC CỦA HỌC SINH 1. Chuỗi hoạt động học và dự kiến thời gian Các bước Hoạt động Tên hoạt động Thời lượng dự kiến Khởi động Hoạt động 1 Tạo tình huống và phát biểu vấn đề về con lắc đơn. 8 phút Hình thành kiến thức Hoạt động 2 - Tìm hiểu con lắc đơn - Khảo sát dao động con lắc đơn 25 phút Luyện tập Hoạt động 3 Hệ thống hóa kiến thức. Bài tập về con lắc đơn. 5 phút Vận dụng Hoạt động 4 Áp dụng các kiến thức đã học về con lắc đơn, giải bài tập. 7 phút Tìm tòi mở rộng Hoạt động 5 Xác định gia tốc rơi tự do Ở nhà, phòng thí nghiệm 2. Tổ chức từng hoạt động Hoạt động 1 (Khởi động): Tạo tình huống xuất phát. a) Mục tiêu: - Kiểm tra sự chuẩn bị kiến thức cũ GV đã giao về nhà. - Tìm hiểu dao động của con lắc đơn (biên độ góc lớn) và dao động của con lắc đồng hồ b) Nội dung: + Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh bằng phiếu trả lời câu hỏi của GV. + Quan sát dao động của con lắc đơn (biên độ góc lớn) và dao động con lắc đồng hồ (hoặc video hoặc thí nghiệm mô phỏng về dao động con lắc đồng hồ). c) Tổ chức hoạt động: - GV phát phiếu kiểm tra cho các nhóm (mỗi HS 1 tờ giấy có đánh số thứ tự từ 1 đến 10). YC HS ghi các phương án lựa chọn của mình vào phiếu khi GV đọc câu hỏi từ 1 đến 10 Sau đó thu bài của một số HS để chấm điểm. - GV cho HS quan sát thí nghiệm dao động của con lắc đơn với biên độ góc lớn và dao động con lắc đồng hồ (hoặc video hoặc thí nghiệm mô phỏng về dao động con lắc đồng hồ) - Yêu cầu HS thảo luận xác định vấn đề nghiên cứu. HS mô tả chuyển động của con lắc đơn và cho biết sự khác nhau giữa dao động của con lắc đơn với biên độ góc lớn và dao động con lắc đồng hồ. Tìm hiểu nguyên nhân. - Tổ chức HS báo cáo kết quả trước lớp và dẫn dắt HS giải quyết vấn đề cần xác định. d) Sản
Tài liệu đính kèm:
- giao_an_vat_ly_khoi_10_chuong_trinh_ca_nam.docx