Đề học sinh giỏi Chuyên đề: Trái đất vũ trụ, hệ mặt trời

ĐỀ HỌC SINH GIỎI
CHUYÊN ĐỀ: TRÁI ĐẤT VŨ TRỤ, HỆ MẶT TRỜI
(Thời gian: 120 phút)
Câu 1: 
a. Phân biệt chuyển động tự quay quanh trục và chuyển động xung quanh mặt trời của Trái Đất.
b. Phân biệt giờ địa phương, giờ khu vực, giờ quốc tế, giờ pháp lệnh.
Câu 2: 
a. Trình bày và giải thích hiện tượng các mùa trong năm.
b. Trình bày mối quan hệ giữa chuyển động biểu kiến của mặt trời và hiện tượng mùa, hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa.
Câu 3. 
 Một máy bay cất cánh ở Nội Bài lúc 8 giờ ngày 1/3/2016 đến Luân Đôn sau 12 giờ thì hạ cánh tại Luân Đôn . Tính giờ máy bay hạ cánh tại Luân Đôn thì tương ững mấy giờ và ngày ở các địa điểm sau
Vị trí
Tokyo
New Deli
Sydney
Wáhington
Los Angeless
Kinh độ
135Đ
75Đ
150Đ
75T
120T
Giờ
22
18
23
8
5
Ngày 
1/3/2016
1/3/2016
1/3/2016
1/3/2016
1/3/2016
Câu 4 
 “Vào ngày 21/3 và 23/9, mọi địa điểm trên Trái Đất đều có thời gian chiếu sáng, góc chiếu sáng và lượng nhiệt nhận được như nhau”. Câu nói trên đúng hay sai? Vì sao? 
Câu 5: Cho bảng số liệu sau
Gía trị GDP phân theo khu vực kinh tế ( đơn vị tỉ USD)
Nhóm nước
GDP phân theo khu vực kinh tế
Khu vực I
Khu vực II
Khu vực III
Phát triển
695,1
9383,8
24675,8
Đang phát triển
1533
1962,6
2637,6
a. Vẽ biểu đồ thể hiện quy mô và cơ cấu GDP phân theo ngành kinh tế của hai nhóm nước.
b. Nhận xét và giải thích về cơ cấu đó
HƯỚNG DẪN CHẤM
Câu 1 ( 5 điểm )
a. Phân biệt chuyển động tự quay quanh trục và chuyển động xung quanh mặt trời của Trái Đất.
* Chuyển động tự quay quanh trục
- Trái Đất tự quay quanh trục trục này nghiêng 660 33 phút so với mặt phẳng quỹ đạo, chuyển động quanh mặt trời.
+ Hướng chuyển động từ Tây sang Đông thời gian tự quay một vòng.
+ Thời gian tự quay 24h.
+ Trong khi tự quay có 2 điểm không di chuyển vị trí đó là cực Bắc và cực Nam.
+ Hệ quả của chuyển động tự quay:( Kể tên)
* Chuyển động xung quanh mặt trời
- Quỹ đạo chuyển động hình Elip, hướng chuyển động ngược chiều kim đồng hồ( nhìn từ cực bắc vũ trụ)
- Thời gian chuyển động một vòng hết 365 ngày 6 giờ.
- Đặc điểm chuyển động trên quỹ đạo địa chục luôn hướng về một phía và nghiêng một góc 66 độ 33 phút so với mặt phẳng quỹ đạo.
- Hệ quả địa lý mang lại là chuyển động luân phiên, theo mùa .
b: Phân biệt giờ địa phương, giờ khu vực, giờ quốc tế, giờ pháp lệnh
- Giờ địa phương: là giờ mặt trời đi qua các kinh tuyến, các địa phương nằm trên những kinh tuyến khác nhau sẽ có giờ địa phương khác nhau.
- Giờ khu vực và giờ quốc tế
+ Giờ khu vực là giờ trung bình của kinh tuyến đi qua giữa múi.
+ Các địa phương nằm trong cùng một mối giờ sẽ thống nhất 1 giờ chung, người ta chia ra 24 giờ đánh số từ 0 đến 23.
+ Giờ quốc tế là giờ của mỗi số không( Giờ của kinh tuyến 0 độ gọi là giờ GMT)
- Giờ pháp lệnh là giờ quy định riêng của mỗi nước 
Câu 2: ( 5 điểm)
a. Trình bày giải thích hiện tượng các mùa trong năm.
- Khái niệm: mùa là một phần thời gian của năm có đặc điểm riêng về thời tiết và khí hậu.
- Giải thích
+ Do địa trục luôn nghiêng một góc và không đổi phương khi chuyển động quanh mặt trời.
+ Bán cầu Bắc và Nam luôn luôn hướng về phía mặt trời.
+ Làm cho góc chiếu sáng, thời gian chiếu sáng và thu nhận bức xạ mặt trời ở mỗi bán cầu có sự thay đổi trong năm tạo nên các mùa.
- Cụ thể hiện tượng
+ Từ 21/3 đến 23/9: Bắc bán cầu chúc về phía mặt trời khi ấy tia sáng mặt trời chiếu vuông góc với mặt đất ở khu vực Từ Xích Đạo đến chí tuyến Bắc nên Bắc bán cầu có góc chiếu sáng lớn, thời gian chiếu sáng dài, lượng nhiệt nhận được nhiều là mùa nóng ở ở Bắc bán cầu.( Nam bán cầu ngược lại là mùa lạnh).
+ Từ 23/9 đến 21/3: Nam bán cầu hướng về phía mặt trời khi ấy tia sáng mặt trời chiếu vuông góc với mặt đất ở khu vực Nam bán cầu. có góc chiếu sáng lớn, thời gian chiếu sáng dài, lượng nhiệt nhận được lớn là mùa nóng ở Nam bán cầu( Bắc bán cầu ngược lại là mùa lạnh)
+ Thời gian chuyển tiếp giữa mùa nóng và lạnh ở mỗi bán cầu là mùa xuân và thu.
+ Thời gian các mùa ở hai nửa cầu Bắc và Nam trái ngược nhau.
+ Ở Bắc bán cầu bốn ngày: ngày xuân phân, hạ chí, thu phân, đông chí là 4 ngày bắt đầu của bốn mùa( Nam bán cầu thì ngược lại).
+ Tại các nước theo âm dương lịch 4 ngày trên là 4 ngày giữa các mùa, thời gian bắt đầu các mùa sớm hơn dương lịch 45 ngày.
+ Các nước ở vùng Nội chí tuyến có 2 lần mặt trời lên thiên đình nên nhiệt độ độ cao hầu như quanh năm do vậy sự phân mùa không rõ rệt.
b: Trình bày mối quan hệ giữa chuyển động biểu kiến của mặt trời và hiện tượng mùa, hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa.
- Hiện tượng mặt trời chuyển động biểu kiến và hiện tượng mùa, hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa đều là hệ quả của chuyển động Trái Đất quanh mặt trời với địa trục luôn nghiêng một góc và không đổi phương. Các hệ quả này có mối liên hệ nhân quả. Hiện tượng này là nguyên nhân phát sinh của hiện tượng kia.
+ Chuyển động biểu kiến của Mặt Trời giữa hai chí tuyến làm thay đổi góc chiếu sáng, thời gian và diện tích chiếu sáng sinh ra hiện tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau theo mùa.
+ Mặt Trời di chuyển ở bán cầu nào thì ở đấy nhận được nhiều nhiệt và ánh sáng, đó là mùa nóng của bán cầu( ngày dài hơn đêm). Ngược lại bán cầu kia nhận được ít nhiệt và ánh sáng nên là mùa lạnh( đêm dài hơn ngày)
Câu 3: (3 điểm )
 Giờ máy bay hạ cánh tại Luân Đôn là 13h ngày 01 tháng 3
Vị trí
Tokyo
New Deli
Sydney
Wáhington
Los Angeless
Kinh độ
135Đ
75Đ
150Đ
75T
120T
Giờ
22
18
23
8
5
Ngày 
1/3/2016
1/3/2016
1/3/2016
1/3/2016
1/3/2016
Câu 4 ( 3 điểm)
- Đúng: ngày dài bằng đêm( trừ hai cực). Vì vào hai ngày này đường phân chia sáng tối đi qua 2 cực bắc nam bằng nhau.
- Sai: góc chiếu sáng và lượng nhiệt nhận được không như nhau. Vì Trái Đất hình cầu nên góc chiếu sáng và lượng nhiệt nhận được khác nhau ở các vĩ độ.
( Các em xem lại hình ảnh phía dưới. Ngày 21/3 và 23/9)
Câu 5 ( 4 điểm)
- Xử lí số liệu
+ Công thức tính tỉ trọng...
+ Tính bán kính
+ Lập bảng số liệu mới
- Vẽ biểu dồ tròn
- Nhận xét
+ Về qui mô: Nhóm nước phát triển có qui mô GDP lớn hơn nhiều lần nhóm nước đang phát triển ( d/c)
+ Về cơ cấu
 Nhóm nước phát triển: tỉ lệ GDP trong khu vực 1 rất thấp chỉ chiếm 2%, tỉ lệ GDP trong khu vực III rất cao 71%
Nhóm nước đang phát triển tỉ lệ GDP trong khu vực 1 cao hơn nhóm nước phát triển chiế 25%, khu vực 3 còn thấp thấp hơn nhóm nước phát triển chiếm 43 % trong cơ cấu GDP.
- Giải thích
+ Các nước phát triển là những nước đã trải qua quá trình công nghiệp hoá, đang phát triển nền kinh tế tri thức. Đối với nền kinh tế này, khoa học công nghệ và dịch vụ là những ngành chủ chốt trong tạo ra giá trị của nền kinh tế. Vậy nên trong cơ cấu GDP khu vực III có xu hướng tăng tỉ trọng và chiếm tỉ lệ cao
Các nước đang phát triển có nền kinh tế chậm phát triển, vì vậy nhiều nước đang thực hiện quá trình công nghiệp hoá nên tỉ trọng khu vực 1 vẫn cao và khu vực 3 còn thấp