Bài giảng Ngữ văn 10 - Chiến thắng Mtao Mxây (Trích Đăm Săn – sử thi Tây Nguyên)

CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY(Trích Đăm Săn – sử thi Tây Nguyên)NGỮ VĂN 10Trường THPT Liên Hà Giáo viên : Đặng Thị NgạnLet ’s play gameThe rules:Mỗi người chơi cần chọn ô mình muốn rồi trả lời những câu hỏi do chương trình đưa ra.Hoàn thành câu trả lời sẽ có phần thưởng tương ứng.* Hãy nhiệt tình để bài học thật thành công nhé*PLAY12543Câu 1: có mấy loại sử thi, hãy kể tên và lấy ví dụ?- Gồm 2 loại : +Sử thi thần thoại ( VD: Đẻ đất đẻ nước của dân tộc Mường, Cây nêu thần của dân tộc H mông )+ Sử thi anh hùng ( VD: Đăm săn, Xinh nhã của dân tộc Ê đê, Đăm noi của dân tộc Ba na )QACâu 2: Những hình ảnh sau gợi em liên tưởng đến điều gì?QACồng chiêng Tây NguyênCâu 3: Cồng chiêng Tây Nguyên được UNESCO công nhận là kiệt tác truyền khẩu và di sản văn hóa phi vật thể nhân loại vào ngày?D: 15/11/2005C: 30/05/2007B: 18/01/2003A: 15/01/2004E: 15/08/2006F: 23/9/2009Câu 4: Hãy nêu hiểu biết của anh chị về sử thi?- Sử thi là những tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn, sử dụng ngôn ngữ có vần, nhịp, xây dựng những hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng để kể về một hay nhiều biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại.- Sử thi nảy sinh và tồn tại trong đời sống của các dân tộc ít người, không chỉ với tư cách một tác phẩm nghệ thuật mà còn là pho tượng lịch sử, cuốn sách bách khoa toàn thư của dân tộc đó.- Đặc trưng của sử thi: + Nội dung của sử thi có tính rộng lớn, kể về sự kiện trọng đại của quá khứ, biểu hiện toàn bộ đời sống văn hóa, lịch sử của cộng đồng, thể hiện quá trình vận động của tộc người đó qua các giai đoạn khác nhau. + Nghệ thuật: sử thi là những câu chuyện kể văn xuôi xen lẫn văn vần, có sử dụng các yếu thành ngữ, tục ngữ, những từ ngữ cổ, hình thức nghệ thuật ngôn từ dân gian.Chúc mừng bạn được một ngày may mắn và một tràng pháo tay!I. Tìm hiểu chungGiới thiêu thể loại sử thi - Là tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn (dài hàng nghìn, vạn câu) ngôn ngữ có vần, nhịp, hình tượng nv hoành tráng, anh hùng ; kể về những biến cố lớn trong đời sống cộng đồng cổ đại. - Thể loại: Tự sự - Phân loại: Có hai loại sử thi + Sử thi thần thoại ( VD: Đẻ đất đẻ nước của dân tộc Mường, Cây nêu thần của dân tộc H mông ) + Sử thi anh hùng ( VD: Đăm săn, Xinh nhã của dân tộc Ê đê, Đăm noi của dân tộc Ba na ) - Nội dung: Phản ánh những sự kiện quan trọng của cộng đồng - Hình thức: Viết bằng văn xuôi hoặc văn vần3. Vị trí đoạn trích - Đăm Săn đánh Mtao Mxay cứu vợ về4. Bố cục - Phần 1: Từ đầu đến bêu ngoài đường: Cuộc chiến giữa ĐS và Mtao Mxay - Phần 2: Tiếp đến họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng: Cảnh ĐS cùng nô lệ ra về sau chiến thắng. - Phần 3: Còn lại: Cảnh ĐS ăn mừng chiến thắnga.Nguyên nhân xảy ra cuộc chiếnII. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. Cuộc giao chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxâyb. Diễn biến cuộc chiếnTHẢO LUẬN NHÓMNêu diễn biến và kết quả cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây?NHÓM HIỆP11223344b.Diễn biến cuộc chiếnHiệp 1ĐĂM SĂNMTAO MXÂY-Khiêu khích để Mtao Mxây múa trước. - Bị khích, múa “khiên kêu lạch xạch như quả mướp khô”-Bình tĩnh, thản nhiên, mỉa mai xem khả năng của đối thủ-Khoe khoang, khoác lác, tự xem mình là tướng quen đánh trận, xéo nát đất đai thiên hạ.=> Chủ động, tự tin.=> Kém cỏi, tự cao, tự đạib.Diễn biến cuộc chiếnHiệp 2ĐĂM SĂNMTAO MXÂY- Múa khiên tài giỏi (vừa khỏe vừa đẹp) - Hốt hoảng bỏ chạy, bước cao bước thấp.Chém ĐS nhưng trượt chỉ trúng chão cột trâu.-Được miếng trầu của Hơ Nhị tiếp sức ->càng mạnh thêm lên.- Cầu cứu Hơ Nhị ném trầu.=> Nhanh nhẹn, mạnh mẽ.=> Yếu sức, hèn hạ.b.Diễn biến cuộc chiến Hiệp 3 ĐĂM SĂN MTAO MXÂYMúa khiên đuổi theo Mtao Mxây đâm mãi vẫn không thủng được y. Cuộc chiến giằng co, quyết liệtVừa chạy vừa chống đỡb.Diễn biến cuộc chiếnHiệp 4ĐĂM SĂNMTAO MXÂY- Cầu cứu ông Trời -> được ông Trời mách nước ném chày vành vào tai MMGiáp sắt trở thành vô dụng. ( rơi loảng xoảng) => chiến thắng, xứng đáng là một anh hùng.=> thất bại thảm hại, ê chề.- Rượt đuổi, hỏi tội cướp vợ, giết và chặt đầu bêu ngoài đường.-Tháo chạy, cùng đường, ngã lăn xuống đất, cầu xin tha mạng. Bị giết chếtĐĂM SĂN THẦN LINHNHÂN DÂN  ĐĂM SĂN MTAO MXÂYb.Diễn biến cuộc chiếnKiên quyết thách đấu với MMTần ngần, do dự, đắn đoMúa khiên vừa đẹp, vừa giỏiMúa kém cỏi, khiên kêu lạch xạch như quả mướp khôNém chày mòn vào vành tai MM Giáp sắt rơi loảng xoảngCắt đầu MM bêu ngoài đườngTháo chạy, ngã lăn ra đất, van xinChém ĐS trượt, chỉ trúng chão cột trâuĐâm trúng MM nhưng không thủng ĐĂM SĂN MTAO MXÂYKiên quyết thách đấu với MMTần ngần, do dự, đắn đoMúa khiên vừa đẹp, vừa giỏi Múa khiên kém cỏi “ kêu lạch xạch như quả mướp khô”Đâm trúng Mtao Mxây nhưng không thủngChém ĐS trượt chỉ trúng chão cột trâuNém chày mòn vào vành taiGiáp sắt rơi loảng xoảngCắt đầu MM bêu ngoài đườngTháo chạy, ngã lăn ra đất, van xinb.Diễn biến cuộc chiếnc.Kết quả cuộc chiến:ĐĂM SĂN MTAO MXÂYChủ động, dũng cảm, chiến thắngThụ động, hèn nhát, thất bạiChính nghĩa, cái thiện được ngợi ca.Phi nghĩa, cái ác bị phê phán.2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắnga.Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn với tôi tớ, dân làng Mtao Mxây Đăm Săn đã thu phục được lòng dân-Ba lần đối thoại: Dân làng Mtao Mxây tình nguyện, nể trọng, kính phục theo Đăm Săn2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắnga.Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn với tôi tớ, dân làng Mtao MxâyĐoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến như mối . Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước.*Hình ảnh đoàn người trở về2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắnga.Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn với tôi tớ, dân làng Mtao Mxây*Hình ảnh đoàn người trở về: đông đúc, dân làng khắp mọi nơi, các tù trưởng khác cũng đến. 2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắnga.Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn với tôi tớ, dân làng Mtao MxâyLòng mến phục, thái độ tin tưởng tuyệt đối mà mọi người dành cho Đăm Săn Ơ các con, ơ các con, hãy đi lấy rượu bắt trâu! Rượu năm ché, trâu dâng một con để cúng thần, cáo tổ tiên, cầu sức khỏe cho ta mới đi đánh kẻ thù, bắt tù binh, xéo nát đất đai một tù trưởng nhà giàu về. Rượu bảy ché, trâu bảy con để dâng thần, cầu cho ta bình yên vô sự, nạn khỏi tai qua, lớn lên như sông nước, cao lên như cây rừng, không ai bì kịp. Hỡi anh em trong nhà, hỡi bà con trong làng, xin mời tất cả đến với ta!2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắngb.Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng:Thế là, bà con xem, nhà Đăm Săn đông nghịt khách, tôi tớ chật ních cả nhà ngoài. Các khách tù trưởng đều từ phương xa đến. Chàng mở tiệc ăn uống linh đình, thịt lợn, thịt trâu ăn không ngớt, thịt lợn ăn đến cháy đen hết ống le, thịt dê ăn đến cháy đen hết ống lồ ô, máu bò máu trâu đọng đen khắp sàn hiên, dây cồng dây chiêng giăng như mạng nhện, chỉ vàng,chỉ đỏ như hoa dam piết. Cảnh đó, đời ông bác ông cậu xưa làm gì có! 2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắngb.Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng:b.Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng:* Quang cảnh: -Vật chất: giàu có-Bạn bè: đông đúc-Tôi tớ : chật ních cả nhà-Tiệc tùng: linh đình-Âm thanh: tiếng chiêng, tiếng cồng rộn rã, vui nhộn.*=> Cuộc sống thịnh vượng, giàu có, sung túc, hùng mạnh.2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắngb.Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng:* Hình ảnh Đăm Săn: -Trang phục:Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, mình khoác một tấm áo chiến, tai đeo nụ, đủ giáo gươm.*-Ngoại hình: Chàng nằm trên võng, tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa. Đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ.-Hành động:Uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán.Khí chất: Đăm Săn là một dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước Đăm Săn vốn đã ngang tàng từ trong bụng mẹ.b.Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng:* Quang cảnh: * Hình ảnh Đăm Săn: Bản lĩnh, khí phách, trí tuệ và sức vóc hơn người. Ca ngợi người anh hùng Đăm Săn nổi bật giữa cộng đồng, thị tộc, không chỉ được thần linh yêu mến mà còn được nhân dân ủng hộ và tin yêu.III.TỔNG KẾT1.Nghệ thuật-Giọng văn trang trọng hào hùng, ngôn ngữ giàu hình ảnh, dùng kiểu câu cảm thán, hô ngữ, liệt kê .-Sử dụng có hiệu quả lối miêu tả song hành, đòn bẩy, thủ pháp so sánh, phóng đại, đối lập, tăng tiến .2. Nội dung Đoạn trích khẳng định sức mạnh và ngợi ca vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn – một người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc, xứng đáng là người anh hùng mang tầm vóc sử thi của dân tộc Ê đê thời cổ đại.CHAYMON01Bài tập củng cố SỬ THI ĐĂM SĂNCHIENTRANHMUAKHIENCHUENUETUSUONGTROITUTRUONGSAT020304Slide 31050607Đăm Săn thuộc thể loại sử thi nào?IV. LUYỆN TẬPCâu 1: Vật nào sau đây trong đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây được xem là thần kì?a. Chàyb. Cồng Hlongc. Miếng trầud.KhiênCâu 2: Tại sao muốn chiến thắng Mtao Mxây mà Đăm Săn lại không nhân cơ hội đâm lén y?a.Vì sợ võ nghệ của Đăm Sănb.Vì trọng danh dực. Vì dân làng Mtao Mxây ngăn cảnd.Vì không có thời cơ thích hợpIV. LUYỆN TẬPCâu 3: Ở đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây, vai trò của nhân vật ông Trời trong cuộc chiến của Đăm Săn là:a.Góp phần hạn chế sức mạnh của kẻ thù đối nghịch với người anh hùng.b.Người giúp đỡ các nhân vật hiền lành, lương thiện trong lúc gian nan. c. Thể hiện uy lực của thần linh trong việc quyết định những chiến thắng của nhân vật anh hùng. d. Cố vấn, phù trợ cho nhân vật anh hùng.IV. LUYỆN TẬPCâu 4:Chứng mình rằng việc thần linh xuất hiện là 1 biện pháp nghệ thuật phổ biến trong nhiều thể loại tự sự dân gian. Sự trợ giúp này có làm lu mờ vai trò người anh hùng không?Chi tiết này thể hiện sự gần gũi, mật thiết giữa con người với thần linh. Đó là dấu vết của tư duy thần thoại cổ sơ, của một xã hội chưa có sự phân hóa giai cấp rạch ròi.Sự trợ giúp này không làm mờ vai trò của người anh hùng vì thần linh chỉ đóng vai trò gợi ý, cố vấn, kết quả của cuộc chiến vẫn phụ thuộc vào hành động của người anh hùng → góp phần đề cao vai trò của người anh hùngIV. LUYỆN TẬPCâu 5: Ở đoạn trích Chiến thắng Mtao- Mxây tác giả dân gian dành nhiều câu miêu tả cảnh ăn mừng chiến thắng hơn cảnh đổ máu trong giao tranh là vì: a. Họ không có mặt ở đó vì bận lao động sản xuất. b. Họ không am hiểu cách giao chiến giữa hai tù trưởng. c. Họ xem trọng cuộc sống thịnh vượng no đủ, sự lớn mạnh của cộng đồng. d. Họ không xem trọng cuộc giao tranh vì họ biết chắc tù trưởng của họ sẽ thắng.IV. LUYỆN TẬPIV. LUYỆN TẬPCâu 6: Đọc đoạn văn sau: Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy . Biện pháp tu từ được dùng là: a. Biện pháp so sánh b. Biện pháp phóng đại c. Biện pháp nhân hóa d. Biện pháp so sánh và phóng đại01Đăm Săn đã dùng vũ khí gì để tiêu diệt được kẻ thù?02Đăm Săn là sử thi viết về đề tài gì?03Ở hiệp đấu thứ nhất, Đăm Săn và Mtao Mxây tranh tài bằng cách nào ?04Đăm Săn phải lấy hai người vợ của chú theo tục lệ nào của người Tây Nguyên?05Điền vào chỗ trống: 	Sử thi là tác phẩm dân gian có quy mô lớn sử dụng ngôn ngữ có vần, nhịp xây dựng những hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng kể về nhiều biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại.06Đăm Săn đã được ai mách kế để tiêu diệt kẻ thù?07Tên gọi khác của Mtao Mxây là gì?MTAO MXÂY Bước cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đôngMột lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vươt một đồi lồ ô. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây. Chàng múa trên cao gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung.*Hiệp 2 ĐĂM SĂN Chi tiết miếng trầu của Hơ Nhị ném cho Mtao Mxây nhưng lại lọt vào miệng Đăm Săn nói lên điều gì ?*	Chi tiết ông trời mách bảo cho Đăm Săn mang ý nghĩa gì ?* ĐĂM SĂN-NGƯỜI ANH HÙNG CHIẾN TRẬNĐăm Săn, ngực quấn chéo mền chiến,tai đeo nụ, đôi mắt long lanh, đầu đội khăn nhiễu ,bên mình gươm giáo.ĐĂM SĂN *