Bài giảng Ngữ văn 10 - Bài: Chiến thắng Mtao Mxây (Trích Đăm Săn – sử thi Tây Nguyên)

CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY(Trích Đăm Săn – sử thi Tây Nguyên) 15432 1.Thể loại sử thi dân gian Việt Nam. a. Đặc điểm của sử thiI. TÌM HIỂU CHUNGSỬ THIThể loại tự sự dân gian có quy mô lớnNgôn ngữ có vần, nhịp.Hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng.Kể về những biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng thời cổ đạib. Phân loại:+ Sử thi thần thoại. (“Đẻ đất đẻ nước”- Mường, “Ẩm ệt luông”- Thái; “Cây nêu thần”- Mnông)+ Sử thi anh hùng.( “Đăm Săn”, “Xinh Nhã”- Ê đê; “Đăm Noi”- Ba-na.) c. Hình thức diễn xướng: Kể - hát2. Sử thi “Đăm Săn”a. Tóm tắt: SGK - Tiêu biểu cho loại sử thi anh hùng của người Ê-đê (Tây Nguyên). - Kể về cuộc đời người tù trưởng Đăm Săn. b. Giá trị nội dung + Chiến tranh mở rộng bờ cõi, làm nổi uy danh cộng đồng. + Khát vọng chinh phục tự nhiên. + Cuộc đấu tranh giữa chế độ xã hội mẫu quyền với phụ quyền.3. Đoạn trích “ Chiến thắng Mtao – Mxây - Vị trí đoạn trích: Phần giữa của sử thi. - Bố cục: 3 phần + Phần 1: Từ đầu . cắt đầu Mtao Mxây đem bêu ra ngoài đường => Hình tượng Đăm Săn trong cuộc quyết chiến với Mtao Mxây + Phần 2: Tiếp .rồi vào trong làng => Hình tượng Đăm Săn trong cuộc thu phục tôi tớ của Mtao Mxây + Phần 3: Còn lại => Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng - Nguyên nhân xảy ra cuộc chiến+ Mtao Mxây cướp vợ của Đăm Săn.- Mục đích+Đòi lại vợ+ Bảo vệ danh dự+ Mở rộng bờ cõi lãnh thổ, làm nổi uy danh của cộng đồngII. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN1. Hình tượng Đăm Săn trong cuộc quyết chiến với Mtao MxâyCHIẾN THẮNG MTAO MXÂY- Các chặng đấuChặng 1: Đăm Săn thách đấu Đăm Săn Đến tận nhà kẻ thù thách đấu ( chủ động).Dùng những lời nói khích, dụ Mxây ra khỏi nhà, xuống đất đấu tay đôi với mình (thách đọ dao, doạ phá sàn, đốt nhà, coi khinh kẻ thù không bằng con lợn, con trâu, không thèm đánh trộm lúc Mxây đi xuống)Thái độ quyết liệt, dứt khoát.khí thế hiên ngang, bản lĩnh tự tin, cứng cỏi. b) Chặng 2: Diễn biến cuộc chiếnMtao Mxây Bị động, sợ hãi trước Đăm Săn Lúc đầu huênh hoang, ngạo nghễ, lời lẽ khiêu khích (tay ta còn đang bận ôm vợ 2 chúng ta). Sau đó : run sợ, buộc phải đi ra. ( Sợ bị đâm lén; Hình dáng Mxây dữ tợn và hung hãn nhưng lại tần ngần, do dự). Kẻ hèn nhát, xảo quyệt THẢO LUẬN NHÓMNêu diễn biến và kết quả cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây?NHÓM HIỆP112233442:012:022:032:042:052:062:072:082:092:102:112:122:132:142:152:162:172:182:192:202:212:222:232:242:252:262:272:282:292:302:312:322:332:342:352:362:372:382:392:402:412:422:432:442:452:462:472:482:492:502:512:522:532:542:552:562:572:582:593:00THẢO LUẬN NHÓMNêu diễn biến cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây?NHÓM HIỆP11223344Chặng 2:Diễn biến cuộc chiếnHiệp 1ĐĂM SĂNMTAO MXÂY-Khiêu khích để Mtao Mxây múa trước. - Bị khích, múa “khiên kêu lạch xạch như quả mướp khô”-Bình tĩnh, thản nhiên, mỉa mai xem khả năng của đối thủ-Khoe khoang, khoác lác, tự xem mình là tướng quen đánh trận, xéo nát đất đai thiên hạ.=> Chủ động, tự tin.=> Kém cỏi, tự cao, tự đạiCHIẾN THẮNG MTAO MXÂYChặng 2:Diễn biến cuộc chiếnHiệp 2ĐĂM SĂNMTAO MXÂY- Múa khiên tài giỏi (vừa khỏe vừa đẹp) - Hốt hoảng bỏ chạy, bước cao bước thấp.Chém ĐS nhưng trượt chỉ trúng chão cột trâu.-Được miếng trầu của Hơ Nhị tiếp sức ->càng mạnh thêm lên.- Cầu cứu Hơ Nhị ném trầu.=> Nhanh nhẹn, mạnh mẽ.=> Yếu sức, hèn hạ.CHIẾN THẮNG MTAO MXÂYChặng 2:Diễn biến cuộc chiến Hiệp 3CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY ĐĂM SĂN MTAO MXÂYMúa khiên đuổi theo Mtao Mxây đâm mãi vẫn không thủng được y. Cuộc chiến giằng co, quyết liệtVừa chạy vừa chống đỡb.Chặng 2:Diễn biến cuộc chiếnHiệp 4ĐĂM SĂNMTAO MXÂY- Cầu cứu ông Trời -> được ông Trời mách nước ném chày vành vào tai MMGiáp sắt trở thành vô dụng. ( rơi loảng xoảng) => chiến thắng, xứng đáng là một anh hùng.=> thất bại thảm hại, ê chề.- Rượt đuổi, hỏi tội cướp vợ, giết và chặt đầu bêu ngoài đường.-Tháo chạy, cùng đường, ngã lăn xuống đất, cầu xin tha mạng. Bị giết chếtCHIẾN THẮNG MTAO MXÂYĐĂM SĂN THẦN LINHNHÂN DÂN c.Kết quả cuộc chiến:CHIẾN THẮNG MTAO MXÂYĐĂM SĂN MTAO MXÂYChủ động, dũng cảm, chiến thắngThụ động, hèn nhát, thất bạiChính nghĩa, cái thiện được ngợi ca.Phi nghĩa, cái ác bị phê phán. NHẬN XÉT:- Biện pháp so sánh phóng đại:+ Với Mtao Mxâygợi thế lực đen tối, đáng sợ.nhấn mạnh sự tầm thường, kém cỏi.+ Với Đăm Săngợi vẻ đẹp “sánh tựa thần linh”.ca ngợi tài năng, sự dũng mãnh, quả cảm.- Nghệ thuật đối lập giữa Đăm Săn và Mtao Mxây.2. Hình tượng Đăm Săn trong việc thu phục dân làng, tôi tớ của Mtao Mxây3 nhịp hỏi – đáp=> Kêu gọi mọi người theo mình cùng xây dựng thị tộc hùng mạnh.Cả 3 lần Đăm Săn lặp lại câu hỏi: Các ngươi có đi với ta không?Để dân làng tự quyết định số phận của mình Khoan dung, đức nhân hậu và tạo uy tín lớn.3 lần nhất loạt hưởng ứng: Không đi sao được!ĐĂM SĂNDÂN LÀNGÝ nghĩa: Sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng của cá nhân anh hùng sử thi với quyền lợi và khát vọng của cộng đồng. Lòng yêu mến, sự tuân phục của cộng đồng đối với cá nhân anh hùng, . - Quang cảnh nhà Đăm Săn: đông nghẹt khách, tôi tớ chật ních cả nhà.+ Mở tiệc ăn uống linh đình “ăn không biết no, uống không biết say..” diễn ra tưng bừng, náo nhiệt, vui say, nói lên ước mơ của cộng đồng: có cuộc sống thịnh vượng, no đủ, giàu có, đoàn kết và thống nhất→ Nhân vật sử thi ĐS thực sự có tầm vóc lịch sử khi được đặt giữa một bối cảnh rộng lớn của thiên nhiên, XH và con người T N. => Cuộc sống thịnh vượng, giàu có, sung túc, hùng mạnh.3. Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng* Hình tượng người anh hùng+ Đẹp về hình thể, sắc vóc: “tóc thả trên sàng, hứng tóc chàng dưới đất là cả một cái nong hoa” “ Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, trên mình nghênh ngang đủ giáo gươm” “mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre”+ Đẹp về phẩm chất, tài năng:“danh vang đến thần đâu đâu cũng nghe danh tiếng ĐS”“cả miền êđê, Êga là một dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước”..“Đăm Săn vốn đã ngang tàng từ trong bụng mẹ” Uy danh lừng lẫy, dũng cảm kiên cường, oai phong lẫm liệt -> Người anh hùng được tôn vinh tuyệt đối, là sức mạnh, vẻ đẹp của cả cộng đồng.4. Nghệ thuật miêu tả- Lối so sánh tương đồng: “chàng múa trên cao gió như bão, chàng múa dưới thấp gió như lốc ” “đoàn người đông như bầy cà tông, đăc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến như mối”- Lối so sánh tăng cấp: + Đăm Săn múa khiên + Miêu tả đoàn người:“Tôi tớ cõng nước”- Lối so sánh tương phản: Đoạn múa khiên: Đăm Săn >< Mtao Mxây- Nghệ thuật phóng đại:+“Thế là bay tung”+ Đăm Săn uống không biết ... biết chán”+ “Chân chàng bụng mẹ” Chủ yếu dùng những hình ảnh từ thiên nhiên, vũ trụ để đo kích cỡ người anh hùng.Tác dụng: làm cho sử thi vừa chân thực vừa hư cấu độc đáo, tạo âm hưởng hoành tráng, dữ dội. III.TỔNG KẾT1.Nghệ thuật-Giọng văn trang trọng hào hùng, ngôn ngữ giàu hình ảnh, dùng kiểu câu cảm thán, hô ngữ, liệt kê .-Sử dụng có hiệu quả lối miêu tả song hành, đòn bẩy, thủ pháp so sánh, phóng đại, đối lập, tăng tiến .2. Nội dung Đoạn trích khẳng định sức mạnh và ngợi ca vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn – một người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc, xứng đáng là người anh hùng mang tầm vóc sử thi của dân tộc Ê đê thời cổ đại.CHAYMON01IV. LUYỆN TẬP SỬ THI ĐĂM SĂNCHIENTRANHMUAKHIENCHUENUETUSUONGTROITUTRUONGSAT020304Slide 31050607Đăm Săn thuộc thể loại sử thi nào?IV. LUYỆN TẬPCâu 1: Vật nào sau đây trong đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây được xem là thần kì?a. Chàyb. Cồng Hlongc. Miếng trầud.KhiênCâu 2: Tại sao muốn chiến thắng Mtao Mxây mà Đăm Săn lại không nhân cơ hội đâm lén y?a.Vì sợ võ nghệ của Đăm Sănb.Vì trọng danh dực. Vì dân làng Mtao Mxây ngăn cảnd.Vì không có thời cơ thích hợpIV. LUYỆN TẬPCâu 3: Ở đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây, vai trò của nhân vật ông Trời trong cuộc chiến của Đăm Săn là:a.Góp phần hạn chế sức mạnh của kẻ thù đối nghịch với người anh hùng.b.Người giúp đỡ các nhân vật hiền lành, lương thiện trong lúc gian nan. c. Thể hiện uy lực của thần linh trong việc quyết định những chiến thắng của nhân vật anh hùng. d. Cố vấn, phù trợ cho nhân vật anh hùng.Câu 4:Chứng mình rằng việc thần linh xuất hiện là 1 biện pháp nghệ thuật phổ biến trong nhiều thể loại tự sự dân gian. Sự trợ giúp này có làm lu mờ vai trò người anh hùng không?Chi tiết này thể hiện sự gần gũi, mật thiết giữa con người với thần linh. Đó là dấu vết của tư duy thần thoại cổ sơ, của một xã hội chưa có sự phân hóa giai cấp rạch ròi.Sự trợ giúp này không làm mờ vai trò của người anh hùng vì thần linh chỉ đóng vai trò gợi ý, cố vấn, kết quả của cuộc chiến vẫn phụ thuộc vào hành động của người anh hùng → góp phần đề cao vai trò của người anh hùngIV. LUYỆN TẬPCâu 5: Ở đoạn trích Chiến thắng Mtao- Mxây tác giả dân gian dành nhiều câu miêu tả cảnh ăn mừng chiến thắng hơn cảnh đổ máu trong giao tranh là vì: a. Họ không có mặt ở đó vì bận lao động sản xuất. b. Họ không am hiểu cách giao chiến giữa hai tù trưởng. c. Họ xem trọng cuộc sống thịnh vượng no đủ, sự lớn mạnh của cộng đồng. d. Họ không xem trọng cuộc giao tranh vì họ biết chắc tù trưởng của họ sẽ thắng.IV. LUYỆN TẬPIV. LUYỆN TẬPCâu 6: Đọc đoạn văn sau: Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy . Biện pháp tu từ được dùng là: a. Biện pháp so sánh b. Biện pháp phóng đại c. Biện pháp nhân hóa d. Biện pháp so sánh và phóng đạiVăn hóa cồng chiêng của nhân dân Ê ĐêÂm nhạc Tây Nguyên ( Đàn Tơ Nưng)Sinh hoạt cộng đồngTrang phục phổ biến của đồng bào Tây NguyênSinh hoạt văn hóa trong nhà rông của đồng bào các dân tộc V. Vận dụngTừ hình tượng Đăm Săn, em nhận thức được điều gì về lẽ sống của một người công dân trong cộng đồng?01Đăm Săn đã dùng vũ khí gì để tiêu diệt được kẻ thù?02Đăm Săn là sử thi viết về đề tài gì?03Ở hiệp đấu thứ nhất, Đăm Săn và Mtao Mxây tranh tài bằng cách nào ?04Đăm Săn phải lấy hai người vợ của ông theo tục lệ nào của người Tây Nguyên?05Điền vào chỗ trống: 	Sử thi là tác phẩm dân gian có quy mô lớn sử dụng ngôn ngữ có vần, nhịp xây dựng những hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng kể về nhiều biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại.06Đăm Săn đã được ai mách kế để tiêu diệt kẻ thù?07Tên gọi khác của Mtao Mxây là gì?