Giáo án Ngữ văn Lớp 10 - Tiết 8+9: Chiến thắng Mtao Mxây

 Ngày tháng năm 
 Tiết 8- 9 : CHIEÁN THAÉNG MTAO MXAÂY
 ( Trích Söû Thi Ñaêm Saên)
A. MUÏC TIEÂU BÀI HỌC : Giuùp HS:
1. Kiến thức: Vẻ đẹp của người anh hung sử thi Đăm Săn trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên , phồn thịnh của cộng đồng thể hiện qua cảnh chiến đấu và chiến thắng kẻ thù.
-Nắm được đặc điểm của sử thi anh hùng trong việc xây dựng kiểu “nhân vật anh hùng sử thi”, và nghệ thuật miêu tả và sử dụng ngôn từ.
Tích hợp bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc.
 2. Kĩ năng: - đọc ( kể ) diễn cảm tác phẩm sử thi .
 - Biết cách phân tích một văn bản sử thi theo đặc trưng thể loại.
 3. Tư tưởng : - Nhận thức về mục đích chiến đấu cao cả của Đăm-săn , vị trí sức cảm hóa của cá nhan đối với cộng đồng . Từ đó nhận thức được lẽ sống cao đẹp của mỗi cá nhân là hi sinh, phấn đấu vì danh dự và hạnh phúc yên vui của mọi người.
GDBT&PHBSVHDT.
4.Năng lực: 
- Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản.
 - Năng lực giải quyết các tình huống liên quan đến vb.
 - Năng lực đọc hiểu vb sử thi.
 - Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận cá nhân về ý nghĩa vb.
 - Năng lực hợp tác khi trao đổi nội dung và nghệ thuật của vb.
B. CHUẨN BỊ :
1. GV : 
1.1 Phương tiện :
- SGK, SGV Ngöõ vaên 10 ;Taøi lieäu tham khaûo ; Thieát keá baøi hoïc, chuẩn kiến thức, kĩ năng. 
1.2 Dự kiến biện pháp hướng dẫn HS hoạt động tiếp nhận bài học: 
- GV toå chöùc giôø daïy hoïc : treân cô sôû höôùng daãn HS ñocï saùng taïo, taùi hieän, gôïi tìm vaø ñaët caâu hoûi. 
2.HS: 
- Chuẩn bị bài theo hướng dẫn SGK . 
- HS phaùt hieän vaø phaân tích theo sự hướng dẫn của GV. 
-Giao tiếp, trình bày suy nghĩ , ý tưởng, cảm nhận của cá nhân về vẻ đẹp của người anh hùng chiến trận theo đặc trưng của sử thi anh hùng. 
- Thảo luận nhóm .
C.HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
1. OÅn ñònh lôùp : Só soá, sô ñoà, ñoàng phuïc, veä sinh 
2. Kieåm tra baøi cuõ :
-Trình baøy ñaëc ñieåm cuûa vaên baûn? 
-Trình baøy caùc loaïi vaên baûn ?
3. Baøi môùi. 
* Lời vào bài : Tây Nguyên vùng đất không chỉ nổi tiếng với những di sản phi vật thể là cồng, chiêng mà còn rất nổi tiếng với những Trường ca- sử thi anh hùng mà sử thi Đăm -Săn là tiêu biểu . 
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GIAÙO VIEÂN VAØ HOÏC SINH
YEÂU CAÀU CAÀN ÑAÏT
Hoaït ñoäng 1: Tìm hiểu chung.
Sử thi là gì? Có mấy loại sử thi?
- Döïa vaøo SGK, vaøo söï chuaån bò ôû nhaø, GV goïi HS toùm taét thaät ngaén goïn Söû thi Ñaêm Saên.
Trình bày vài nét chính về nội dung và nghệ thuật ?
(Đăm Săn là một anh hùng, một người tình thắm thiết, một người chồng nghĩa tình, một tù trưởng giỏi giang, người lao động cần mẫn.)
- Đoaïn trích “Chieán thaéng Mtao Mxaây” naèm ôû chöông naøo, phaàn naøo?
+ GV phaân vai cho HS, höôùng daãn HS ñoïc ñuùng gioïng ñieäu. 
- Phaùt bieåu bố cục , ñaïi yù cuûa ñoaïn trích.
Hoaït ñoäng 2: Đọc- hiểu văn bản. 
Thao taùc1:tìm hieåu cuoäc giao chieán :
 (PP/KT: đọc sáng tạo, đọc hợp tác, thảo luận, trả lời câu hỏi)
GV hỏi:
 +Trong trận đánh với MtaoMxây nhân vật Đămsăn được kể qua những chặng nào?
(4 chặng: -Đămsăn đến chân cầu thang kẻ thù khiêu chiến
 - Cảnh 2 người múa khiên
 - Cảnh 2 người đuổi nhau
 - Đămsăn giết được MtaoMxây)
 + Em hãy cho biết nguyên nhân của sự kiện chiến tranh? Ai là người khiêu chiến trước? Đămsăn khiêu chiến như thế nào?
(HS trả lời – Chú ý dẫn chứng tiêu biểu)
 + Em có nhận xét gì về tính cách, ngoại hình của hai nhân vật được miêu tả qua những đoạn đối thoại?
 +Vì sao người sáng tác miêu tả hình dáng Mtao trước mà không miêu tả Đămsăn trước? (miêu tả MtaoMxây để làm bật lên hình tượng của Đăm săn)
 + Cảnh múa khiên đối lập nhau như thế nào? Vì sao Đăm săn khích MtaoMxây múa trước? (Đămsăn khôn ngoan muốn nắm rõ điểm yếu kẻ thù)
 +Câu hỏi HS K-G:
 Hình ảnh miếng trầu có ý nghĩa như thế nào? (phần thưởng dành cho Đămsăn, tình cảm chung thủy)
 Vai trò của Ông Trời trong câu chuyện?(tượng trưng cho công lý,sức mạnh trí tuệ của đấng tối cao,sự thiên vị rõ ràng với Đăm Săn:khẳng định chính nghĩa thuộc về chàng)
 +Hãy ss hai n/v trong cuộc chiến về tài năng sức lực,p/c?
 +Nêu cảm nhận của em về n/v ĐS?Về ý nghĩa c/ch?
Thao taùc 2:thaùi ñoä vaø tình caûm cuûa coäng ñoàng ñoái vôùi muïc ñích cuûa cuoäc chieán noùi chung vaø ñoái vôùi ngöôøi anh huøng söû thi noùi rieâng ,cho hoïc sinh hieåu ÑS khoâng hieáu chieán khoâng taøn saùt maø thu phuïc loøng ngöôøi . 
Cho HS laøm vieäc theo nhoùm, ñaïi dieän nhoùm traû lôøi. 
Cuoäc ñoái thoaïi giöõa ÑS vaø daân laøng dieãn ra qua maáy laàn hoûi –ñaùp? 
Yù nghóa cuûa con soá 3? (soá thieâng , soá nhieàu ,xuaát hieän nhieàu laàn trong taùc phaåm daân gian) 
Nhaän xeùt ñoaïn vaên?(ngaén goïn, khaùi quaùt,loøng meán phuïc ,höôûng öùng ) 
Söï laëp laïi 3laàn hoûi –ñaùp coù gì khaùc nhau?(bieán ñoåi ,phaùt trieån ) 
- Cuoäc chieán ñaáu cuûa Ñaêm Saên vôùi muïc ñích giaønh laïi haïnh phuùc gia ñình nhöng laïi coù yù nghóa coäng ñoàng ôû choã naøo?
Thao taùc3: Tìm hieåu leã möøng chieán thaéng . 
Cho HS laøm vieäc theo nhoùm ñaïi dieän nhoùm traû lôøi. 
- Phaàn cuoái ñoaïn trích chuù yù nhieàu ñeán vieäc moâ taû caûnh cheát choùc hay caûnh aên möøng chieán thaéng ? vì sao em bieát?(caên cöù vaøo ñoä daøi ngaén cuûa 2 ñoïan , ôû ñoaïn ñaàu tuy keå veà cuoäc giao chieán nhöng khoâng heà coù ñoå maùu , buoân laøng tan taùc sau cuoäc chieán , caên cöù vaøo nhöõng ñoaïn daøi ,caâu caûm thaùn ,hoâ ngöõ , kieåu caâu so saùnh truøng ñieäp , lieät keâ , söï vui söôùng söï giaøu coù ) 
- Sau khi chieán thaéng, Ñaêm Saên ñaõ aên möøng chieán coâng cuûa mình nhö theá naøo?
+ Ñaêm Saên laø moät tuø tröôûng huøng maïnh, giaøu coù, vaäy söï giaøu coù ñöôïc theå hieän trong caûnh aên möøng chieán thaéng nhö theá naøo?
+ Sau chieán thaéng, Ñaêm Saên ñöôïc mieâu taû nhö theá naøo? Duïng yù? ( Chuù yù nhöõng ñoaïn vaên mieâu taû).nhaän xeùt?(söùc maïnh veû ñeïp coù phaàn coå sô ,hoang daõ, moäc maïc giaûn dò)
 ( Chuù yù hình aûnh, aâm thanh ).
Hoaït ñoäng 3: GV höôùng daãn HS toång keát baøi hoïc. 
Caûm nhaän cuûa em veà noäi dung ngheä thuaät ñoaïn trích? (Ñeå taïo neân söùc haáp daãn cuûa ñoaïn trích, taùc giaû daân gian ñaõ söû duïng ngoân ngöõ, hình aûnh nhö theá naøo? Gía trò noäi dung bao truøm ñoïan trích? )
Hoạt động 4 :Ghi nhớ.
I/ TÌM HIỂU CHUNG :
1. Sử thi
- Khái niệm sử thi: SGK trang 17
- Có hai loại sử thi: sử thi thần thoại và sử thi anh hùng.
=> Sử thi Đăm Săn là sử thi anh hùng
2. Vài nét về tác phẩm 
a.Bố cục: Söû thi Ñaêm Saên goàm coù 8 chöông vaø chia laøm 4 phaàn.
b.Tóm tắt: (SGK)
c. Gi¸ trÞ Nội dung và nghệ thuật:
- Đăm Săn là một nhân cách toàn vẹn.
- Sử thi Đăm Săn phản ánh việc chinh phục thiên nhiên, khai sáng văn hóa, chiến đấu chống ngoại xâm, mở rộng địa bàn cư trú.
- Nghệ thuật : Ngôn ngữ trang trọng giàu hình ảnh , nhịp điệu, biện pháp so sánh phóng đại.
3.Vò trí: Naèm ôû phaàn 2 ( Chöông 3, 4, 5) cuûa taùc phaåm => Nhan đề do soạn giả đặt. 
4 .Boá cuïc đoạn trích : 3 phaàn
 + Töø ñaàu... mịt mù trong sương sớm:Đăm săn thách đấu và Mtao Mxây chấp nhận.
+Tiếp .đem bêu ngoài đường : caûnh traän ñaùnh giöõa 2 tuø tröôûng
 + Còn lại : Đăm Săn thuyết phục dân làng của Mtao Mxây theo mình và ăn mừng chiến thắng.
d.Ñaïi yù: Mieâu taû cuoäc ñoï söùc giöõa Ñaêm Saên vaø Mtao Mxaây, cuoái cuøng, Ñaêm Saên ñaõ chieán thaéng èTheå hieän nieàm töï haøo cuûa daân laøng veà ngöôøi anh huøng Ñaêm Saên cuûa mình
II/ Đọc hiểu văn bản:
1.Hình tượng nhân vật Đăm Săn trong trận chiến đấu với Mtao Mxây:
 Đămsăn MtaoMxây
a) Đến chân cầu thang 
khiêu chiến 
-Nói khích dụ MtaoMxây - Kiêu ngạo,khiêu 
ra khỏi nhà đánh tay đôi khích Đămsăn
với mình (thách đọ dao, -Hung dữ như vị thần 
phá sàn, đốt nhà ) , chủ nhưng lại tần ngần,
động. run sợ,bị động.
 =>tự tin, đường hoàng =>hèn nhát, bản chất 
 xấu xa
b) Cảnh múa khiên:
-Khích Mtao Mxây múa - Bị khích, quá tự tin
 khiên trước vào bản thân.
- Múa khoẻ, đẹp - Múa khiên như trò 
 chơi:khiên kêu lạch
 xạch như quả mướp
 khô. - Nhai miếng trầu từ vợ -Bước cao bước thấp 
→sức mạnh tăng 
-Đâm Mtao Mxây nhưng -Vừa chạy vừa chống không thủng.Thấm mệt đỡ
vừa chạy vừa ngủ
c) Cảnh đuổi nhau:
-Ông trời mách kế ném -giáp sắt trở nên vô 
chày mòn vào vành tay dụng.
 -Vùng chạy ngã lăn ra
 đất.
 -Bừng tỉnh đuổi Mtao. - Gỉa dối xin tha mạng.
dồn hắn ngã lăn quay ra -Bị giết.
đất
=> ĐS mạnh mẽ đường hoàng, có tinh thần quyết chiến ->c/đ giành lại vợ -mở rộng bờ cõi.
2.Thaùi ñoä vaø tình caûm cuûa coäng ñoàng EÂÑeâ ñoái vôùi muïc ñích cuoäc chieán : 
 -ĐS: “ C¸c ng­¬i cã ®i kh«ng”:lêi nãi th©n thiÖn, hµnh ®éng cao ®Ñp, nh©n ¸i thÓ hiÖn kh¸t väng thiÕt tha vÒ sù hoµ b×nh yªn Êm cña thÞ téc. 
- Dân làng “xin chê” -> ®ång ý t« ®Ëm phÈm chÊt anh hïng, chÝnh nghÜa cña §S
=>Theå hieän söï thoáng nhaát cao ñoä giöõa quyeàn lôïi,khaùt voïng cuûa caù nhaân anh huøng vôùi quyeàn lôïi khaùt voïng cuûa coäng ñoàng . 
3.Quang caûnh leã möøng chieán thaéng.
- Caûnh töôïng huy hoaøng: LÔ tÕ thÇn linh: thiªng liªng
+Söï giaøu coù theå hieän ôû tieäc tuøng traøn ñaày röôïu thòt 
+Söï giaøu coù bieåu hieän: Coù nhieàu coàng, chieâng, troáng, voøng baïc 
è höôùng veà cuoäc soáng thònh vöôïng ,no ñuû ,giaøu coù,söï ñoaøn keát, thoáng nhaát ,lôùn maïnh cuûa coäng ñoàng ngöôøi toäc ngöôøi. 
-Ñsăn:1 dũng tướng, tù trưởng giàu có:
+ Ngoại hình (dc)
+ “ uoáng khoâng bieát say, aên khoâng bieát no...”, “ ngöïc quaán cheùo taám meàn...trong buïng meï”
=> so s¸nh, phãng ®¹i: Söï lôùn lao veà hình theå, taàm voùc laãn chieán coâng cuûa chaøng bao truøm leân toaøn boä buoåi leã, toaøn boä thieân nhieân, vaø xaõ hoäi EÂñeâ
III/ TOÅNG KEÁT
- Ngheä thuaät: 
+ Sử dụng biện pháp so sánh : tương đồng , tương phản, miêu tả song hành, đòn bẩy.
+ Söû duïng loái phoùng ñaïi (duøng vuõ truï ño kích côõ ngöôøi anh huøng) 
+ Lieät keâ, truøng ñieäp, đối lập, tăng tiến . 
-Nội dung: Troïng danh döï, gaén boù vôùi haïnh phuùc gia ñình, thieát tha vôùi cuoäc soáng bình yeân cuûa thò toäc- Đăm Săn xứng đáng là người anh hùng mang tầm vóc sử thi của dân tộc Ê-đê thời cổ đại.
IV. Ghi nhớ : SGK
4. Cuûng coá : 
a. Bài học của cá nhân em rút ra từ hình tượng nhân vật Đăm Săn? (Phải biết phấn đấu hi sinh vì mục đích cao cả : Hạnh phúc của con người ) 
b. Giaûi thích veà nguoàn goác gia ñình En-Ghen coù noùi”chieán tranh laø baø ñôõ cuûa lòch söû” em hieåu caâu noùi naøy nhö theá naøo? ( Cuộc đấu tranh giữa các bộ tộc không phải là cuộc chiến tranh phi nghĩa mà nhằm mục đích thống nhất các bộ tộc, mở rộng địa bàn cư trú .Quyền lợi , khát vọng của cá nhân anh hùng gắn liền với quyền lợi , khát vọng của cộng đồng .)
5. Daën doø : 
+ Veà nhaø ñoïc laïi taùc phaåm, hoïc baøi, laøm baøi taäp.
+ Chuaån bò baøi môùi: ADV-MC-TT
RÚT KINH NGHIỆM