Bài giảng Ngữ văn 10 - Bài: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa

CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA1. Thể loại ca daoCa dao là những lời thơ trữ tình dân gian, thường kết hợp với âm nhạc khi diễn xướng, được sáng tác nhằm diễn tả thế giới nội tâm của con người.I/ Tìm hiểu chunga. Khái niệmCA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨAb. Đặc điểm của ca dao* Nội dung: - Ca dao diễn tả đời sống tâm hồn, tư tưởng, tình cảm của nhân dân trong các quan hệ: lứa đôi, gia đình, quê hương, đất nước - Ca dao trữ tình là những tiếng hát than thân, những lời ca yêu thương tình nghĩa cất lên từ những cay đắng, xót xa nhưng đằm thắm ân tình của người bình dân.- Ca dao hài hước thể hiện tinh thần lạc quan của người lao động.CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨAI/ Tìm hiểu chung1. Thể loại ca dao* Nghệ thuật:- Thể thơ: Thể lục bát (chủ yếu), lục bát biến thể.- Ngôn ngữ: Giản dị, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày, giàu hình ảnh.- Có lối diễn đạt mang tính mô típ ( thân em, chiều chiều )- Các biện pháp tu từ: So sánh, ẩn dụ, hoán dụ, nhân hóa, phép lặp, câu hỏi tu từ.CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨAI/ Tìm hiểu chung1. Thể loại ca daob. Đặc điểm của ca daoCA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨAI/ Tìm hiểu chung1. Thể loại ca daoc. Phân loại theo nội dung chủ đềCa dao than thânCa dao yêu thương tình nghĩaCa dao hài hướcCa dao2. Những bài ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa.a. Đọc - Bài 1,2: giọng xót xa, thương cảm- Bài 3, 4, 5, 6: giọng tha thiết, sâu lắngb. Chủ đề- Bài 1, 2 : Ca dao than thân- Bài 3, 4, 5,6: Ca dao yêu thương tình nghĩaCA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA1. Thể loại ca daoI/ Tìm hiểu chungII. Đọc – hiểu văn bản1. Tiếng hát than thâna. Nét chung của 2 bài ca dao- Chủ thể than thân- Sử dụng hình ảnh so sánh, ẩn dụ, tượng trưng. - Mở đầu: Thân em -> Tiếng than thân ngậm ngùi-> Thân phận nhỏ nhoi, đáng thương, tội nghiệpCA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨATìm những nét chung của hai bài ca dao 1 và 2: Người phụ nữ trong xã hội cũb.Nét riêng của 2 bài ca daob1. Bài ca dao số 1- Thân em – Tấm lụa đào-> Quý, đẹp, duyên dáng, mềm mại, nữ tính.=> so sánh, ẩn dụ, tượng trưng về vẻ đẹp của người phụ nữ.Họ tự ý thức được sắc đẹp, tuổi xuân và giá trị của mình.CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA- Phất phơ giữa chợ( từ láy kết hợp ẩn dụ)=> Người phụ nữ như một món hàng đem ra để trao đổi, mua bán -> số phận bấp bênh- Biết vào tay ai( câu hỏi tu từ) - Nghệ thuật đối:Tấm lụa đào > Giá trị của người phụ nữ không được trân trọng=> Sự lo lắng cho thân phận bị phụ thuộc của mìnhCA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨAb.Nét riêng của 2 bài ca dao * => Bài ca dao là nỗi xót xa của người phụ nữ tự ý thức được sắc đẹp, tuổi xuân của mình nhưng không thể làm chủ được tương lai, hạnh phúc của mình.b.Nét riêng của 2 bài ca dao b2. Bài ca dao số 2 - Thân em – củ ấu gai : Xấu xí, méo mó, đen đủi, nhỏ bé, bình dị, tầm thường. - Nghệ thuật tương phản đối lập:=> Khẳng định: Giá trị, phẩm chất, tâm hồn trong trắng, đẹp đẽ.( so sánh - ẩn dụ ) => Xót xa, tủi thân vì hình thức xấu xí, thân phận nghèo hèn.Hình thứcTâm hồn> Lời bộc bạch, mời gọi da diết được tìm hiểu vẻ đẹp thực sự -> Nhỏ bé, khiêm nhường, gần gũi.-> Ẩn dụ về tâm hồn đằm thắm, mộc mạc, dịu dàng, hiền hậu.CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨAb.Nét riêng của 2 bài ca daob2. Bài ca dao số 2- Ai ơi nếm thử mà xem..- Cách xưng hô: ” em”- Em ngọt bùi* =>Trong sự khẳng định và tự hào về giá trị của mình có cả nỗi ngậm ngùi,chua xót cho thân phận của người con gái trong xã hội cũ vì giá trị thật của họ không ai biết đến.Tiểu kết Hai bài ca dao là tiếng nói xót xa, ngậm ngùi cho thân phận bị phụ thuộc của người phụ nữ, là tiếng nói ngầm tố cáo xã hội bất công, đồng thời ngầm khẳng định giá trị, phẩm chất của họ.Tìm những bài ca dao sử dụng mô típ thân em?Tìm những bài thơ học tập mô típ thân em?Củng cố“Thân em như trái bưởi bòngĐắng the ngoài vỏ trong lòng ngọt thanh” “Thân em như miếng cau khôKẻ thanh tham mỏng, người thô tham dày”“Thân em như cá rô thiaRa sông mắc lưới vào đìa mắc câu”“Thân em như con hạc đầu đìnhMuốn bay không cất nổi mình mà bay”“Thân em như cây chổi đầu hèPhòng khi mưa gió đi về chùi chânChùi rồi anh quẳng ra sânBớ người hàng xóm, chùi chân thì chùi”“Thân em như trái bần trôiGió dập sóng dồi, biết tấp vào đâu?”“Thân em như quả bí trên câyDang tay mẹ bứt những ngày còn non”“Thân em như ớt chín câyCàng tươi ngoài vỏ càng cay trong lòng”“Thân em như trái xoài trên cây Gió đông, gió tây, gió nam, gió bắc Nó đánh lúc la lúc lắc trên cành Một mai rơi xuống biết đành vào tay ai?”“Thân em như trái chuối tiêuNgọt bùi dành để thương yêu vì người” “Thân em như giếng giữa đàngNgười khôn rửa mặt, người phàm rửa chân”“Thân em như cây quế giữa rừngThơm tho ai biết, ngát lừng ai hay.”	“Th©n em nh­ cñ Êu gai	Ruét trong th× tr¾ng, vá ngoµi th× ®en...”B¸nh tr«i n­ícHå Xu©n H­¬ngTh©n em võa tr¾ng l¹i võa trßnB¶y næi ba ch×m víi n­íc nonR¾n n¸t mÆc dÇu tay kÎ nÆnMµ em vÉn gi÷ tÊm lßng son.B¸nh tr«i n­ícHå Xu©n H­¬ngTh©n em võa tr¾ng l¹i võa trßnB¶y næi ba ch×m víi n­íc nonR¾n n¸t mÆc dÇu tay kÎ nÆnMµ em vÉn gi÷ tÊm lßng son.Một số bài ca dao sử dụng mô típ thân em- Thân em như giếng giữa đàngNgười khôn rửa mặt người phàm rửa chân.- Thân em như hạt mưa saHạt vào đài các hạt ra ruộng cày.- Thân em như ớt chín câyCàng tươi ngoài vỏ càng cay trong lòng.- Thân em như quế giữa rừngThơm tho ai biết ngát lừng ai hay.Một số bài thơ học tập mô típ thân emThân em vừa trắng lại vừa tròn, Bảy nổi ba chìm với nước non. Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặnMà em vẫn giữ tấm lòng son.( Bánh trôi nước – Hồ Xuân Hương)Thân em như quả mít trên cây, Vỏ nó xù xì, múi nó dàyQuân tử có thương thì đóng cọc Xin đừng mân mó nhựa ra tay.( Vịnh quả mít- Hồ Xuân Hương)Dặn dò1. Sư tầm các bài ca dao có sử dụng mô típ thân em?2.Học bài, chuẩn bị bài ca dao 4,6Xin c¸m ¬n c¸c ThÇy C« vµ c¸c em!