Giáo án Lịch sử Lớp 10 - Tiết 9+10: Sự phát triển lịch sử và nền văn hóa truyền thống Ấn Độ

Chương IV:
ẤN ĐỘ THỜI PHONG KIẾN
Chủ đề 2: Tiết 9 + 10
SỰ PHÁT TRIỂN LỊCH SỬ 
VÀ NỀN VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG ẤN ĐỘ
[Tích hợp bài 6 – bài 7]
A. Mục tiêu bài học: Sau khi học xong chủ đề, học sinh cần: 
- Biết được quá trình hình thành và phát triển quốc gia phong kiến Ấn Độ qua các triều đại: vương triều Gúp-ta, vương triều Hồi giáo Đê-li và vương triều Mô-gôn.
- Nhận xét được vai trò của các vương triều này trong lịch sử Ấn Độ.
- Hiểu về những nét chính trong văn hóa truyền thống Ấn Độ.
- Đánh giá được những ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ đến văn hóa Việt Nam.
- Góp phần xây dựng năng lực trình bày một nội dung lịch sử, năng lực so sánh, phân tích.
- Có thái độ trân trọng những tinh hoa văn hoá của nhân loại.
B. Chuẩn bị đồ dùng dạy – học 
- Lược đồ Ấn Độ thời cổ đại, phong kiến và hiện nay.
- Hình ảnh, clip liên quan những thành tựu của văn hóa truyền thống Ấn Độ và ảnh hưởng đến văn hóa Việt Nam.
C. Gợi ý các hoạt động dạy – học (45 phút)
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
* Hoạt động 1: Dẫn dắt vào bài mới.
1. Mục tiêu
- Nhằm tạo ra mâu thuẫn nhận thức giữa những kiến thức đã biết và chưa biết có liên quan đến bài học, từ đó yêu cầu học sinh phải xác định được nhiệm vụ học tập của bài học phải giải quyết, thông qua đó giáo viên dẫn dắt học sinh vào bài mới lần lượt giải quyết được nhiệm vụ của bài học ở các hoạt động sau.
2. Gợi ý tổ chức các hoạt động dạy học
- Giáo viên cho học sinh quan sát lược đồ Ấn Độ cổ đại và đặt câu hỏi.
1. Em hãy nêu những hiểu biết về đất nước Ấn Độ. 
2. Nền văn hóa Ấn Độ có điểm gì đặc sắc? 
- HS suy nghĩ trả lời. 
- GV nhận xét và dẫn dắt bài mới.
3. Dự kiến sản phẩm
- Ấn Độ là một trong những quốc gia cổ đại phương Đông có nền văn minh lâu đời khoảng 3000 năm đến 1500 năm TCN là khởi đầu cho nền văn minh công Hằng, bài học của chúng ta chỉ nghiên cứu từ nền văn minh sông Hằng nằm ở vùng Đông Bắc, là đồng bằng rộng lớn và màu mỡ, quê hương, nơi khởi nguồn của nền văn hóa truyền thống và văn minh Ấn Độ. Để hiểu rõ hơn nền văn minh ở Ấn Độ được định hình như thế nào? Nội dung văn hóa truyền thống Ấn Độ là gì, phát triển ra sao? Việt Nam đã chịu ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ ở những điểm nào? Bài học hôm nay sẽ giúp các em hiểu được những vấn đề trên.
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
1. Tìm hiểu về thời kì vương triều Gúp-ta và sự phát triển của văn hóa truyền thống Ấn Độ
* Hoạt động 2: Tìm hiểu về thời kì vương triều Gúp-ta và sự phát triển của văn hóa truyền thống Ấn Độ.
1.1. Mục tiêu
- Biết được quá trình hình thành và phát triển của thời kì vương triều Gúp-ta.
- Giải thích được vì sao thời Gúp-ta là thời kì định hình văn hóa truyền thống Ấn Độ.
- Đánh giá được những ảnh hưởng của văn hóa truyền thống Ấn Độ đến văn hóa Việt Nam.
1.2. Gợi ý tổ chức các hoạt động dạy học
- Giáo viên chia lớp thành 3 nhóm, tìm hiểu những nội dung sau: 
+ Nhóm 1: Quá trình hình thành và phát triển của vương triều Gúp-ta? Vai trò về mặt chính trị của vương triều này là gì?
+ Nhóm 2: Điểm nổi bật của văn hóa truyền thống Ấn Độ dưới thời Gúp-ta. Nội dung cụ thể là gì?
+ Nhóm 3: Văn hóa Ấn Độ thời Gúp-ta đã ảnh hưởng ra bên ngoài như thế nào? Việt Nam chịu ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ ở những lĩnh vực nào?
Học sinh thảo luận trong vòng 3 phút, sau đó đại diện nhóm trình bày, nhóm khác bổ sung.
Giáo viên nhận xét, chốt ý, kết hợp sử dụng hình ảnh, clip liên quan.
Giáo viên nhấn mạnh về tôn giáo Ấn Độ: Như vậy, một đất nước, cùng một thời lại sản sinh ra hai tôn giáo lớn của thế giới. Chính điều đó đã làm thành nét nổi bật của văn hóa Ấn Độ. Về chữ viết, giáo viên có thể mở rộng thêm: chữ cổ " chữ Phạn " chữ Hindi của người Ấn Độ hiện nay.
Giáo viên cho học sinh quan sát một số hình ảnh về sự ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ đến văn hóa Việt Nam.
1.3. Gợi ý sản phẩm 
Nhóm 1: Quá trình hình thành và phát triển của vương triều Gúp-ta:
- Vương triều Gúp-ta (319-467) đã chống lại các bộ tộc ở Trung Á, thống nhất miền Bắc Ấn Độ, làm chủ gần như miền Trung Ấn Độ, tồn tại qua 9 đời vua.
Nhóm 2: Văn hóa truyền thống Ấn Độ hình thành dưới thời kì vương triều Gúp-ta: 
- Tôn giáo: 
+ Đạo Phật tiếp tục được phát triển và truyền bá khắp Ấn Độ. Kiến trúc Phật giáo phát triển. 
+ Ấn Độ giáo (đạo Hin-đu) ra đời và phát triển. Thờ nhiều thần thánh, kiên trúc thờ thần xây dựng độc đáo.
- Chữ viết: sử dụng chữ Phạn. 
® Thời Gúp-ta đã định hình văn hóa truyền thống Ấn Độ. 
Nhóm 3: Ảnh hưởng của văn hóa truyền thống Ấn Độ ra bên ngoài
- Người Ấn Độ đã mang văn hóa truyền thống truyền bá ra bên ngoài mà Đông Nam Á là ảnh hưởng rõ nét nhất. Việt Nam cũng ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ (tháp Chàm, đạo phật, đạo Hin-đu).
2. Tìm hiểu về vương triều Hồi giáo Đê-li và vương triều Mô-gôn
* Hoạt động 3: Tìm hiểu về thời kì vương triều Hồi giáo Đê-li và vương triều Mô-gôn.
2.1. Mục tiêu
- Biết được quá trình hình thành và phát triển của vương triều Hồi giáo Đê-li và vương triều Mô-gôn.
- Nhận xét được vai trò của các vương triều này trong lịch sử Ấn Độ.
- Trình bày được sự ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ trong khu vực, trên thế giới.
2.2. Gợi ý tổ chức các hoạt động dạy học
- Giáo viên chia lớp thành 6 nhóm, tìm hiểu những nội dung sau: 
+ Nhóm 1: Vương triều Hồi giáo Đê-li được hình thành như thế nào? Điểm khác nhau cơ bản giữa vương triều này với Vương triều Gúp-ta là gì?
+ Nhóm 2: Tại sao nhân dân Ấn Độ thời kì này thường xuyên nổi dậy đấu tranh?
+ Nhóm 3: Vương triều Hồi giáo Đê-li có vai trò như thế nào trong lịch sử Ấn Độ?
+ Nhóm 4: Vương triều Mô-gôn được hình thành như thế nào? Điểm giống nhau cơ bản giữa vương triều này với Vương triều Hồi giáo Đê-li là gì?
+ Nhóm 5: Vì sao nhân dân Ấn Độ đặt danh hiệu “Đấng tối cao A-cơ-ba”?
+ Nhóm 6: Vì sao nói Gia-han-ghi-a và Sa Gia-han đã đốt cháy tất cả thành quả của vua A-cơ-ba?
Học sinh thảo luận trong vòng 3 phút, sau đó đại diện nhóm trình bày, nhóm khác bổ sung.
Giáo viên nhận xét, chốt ý, kết hợp sử dụng hình ảnh, clip liên quan.
Giáo viên nhấn mạnh về mâu thuẫn trong xã hội liên quan vấn đề cấm đạo Hin-đu.
Giáo viên giới thiệu một số hình ảnh nhà thờ Hồi giáo ở Việt Nam, có thể nói thêm cho học sinh biết về một số nét văn hóa của người Hồi giáo hiện nay.
Giáo viên cho học sinh xem đoạn clip về sự bành trướng, mở rộng lãnh thổ của đế chế Mông Cổ thế kỉ XIII.
Giáo viên kết hợp cho đại diện nhóm trả lời câu hỏi, cho học sinh quan sát một số hình ảnh liên quan.
2.3. Gợi ý sản phẩm 
Nhóm 1: Vương triều Hồi giáo Đê-li:
- Hoàn cảnh ra đời: do sự phân tán đã không đem lại sức mạnh thống nhất để chống lại cuộc tấn công bên ngoài của người Hồi giáo gốc Thổ.
- Quá trình hình thành: 1206, người Hồi giáo chiếm vào đất Ấn Độ lập ra Vương triều Hồi giáo Đê-li.
- Điểm khác với vương triều Gúp-ta: đây là vương triều ngoại tộc, của người Hồi giáo gốc Thổ.
Nhóm 2: Nhân dân Ấn Độ thời kì này thường xuyên nổi dậy đấu tranh:
- Vì là vương triều ngoại tộc nên vương triều Hồi giáo Đê-li đưa ra những chính sách cai trị ưu tiên, nhất là cho những người theo đạo Hồi.
+ Chính sách thống trị: truyền bá, áp đặt Hồi Giáo, tự dành cho mình quyền ưu tiên ruộng đất, địa vị trong bộ máy quan lại.
+ Về văn hoá: Văn hoá Hồi giáo được du nhập vào Ấn Độ.
+ Về kiến trúc: xây dựng một số công trình mang dấu ấn kiến trúc Hồi giáo.
Nhóm 3: Vai trò của vương triều Hồi giáo Đê-li trong lịch sử Ấn Độ:
- Bước đầu tạo ra sự giao lưu văn hoá Đông - Tây.
- Đạo Hồi được truyền bá đến một số nước trong khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.
Nhóm 4: Vương triều Mô-gôn được hình thành như thế nào? Điểm giống nhau cơ bản giữa vương triều này với Vương triều Hồi giáo Đê-li là gì?
- Quá trình hình thành: năm 1398 thủ lĩnh – vị vua theo dòng dõi Mông Cổ tấn công Ấn Độ, đến năm 1526 lập ra vương triều Mô-gôn.
- Điểm giống nhau cơ bản: đều là vương triều ngoại tộc.
Nhóm 5: Vì sao nhân dân Ấn Độ đặt danh hiệu “Đấng tối cao A-cơ-ba”?
- Vì những chính sách của A-cơ-ba làm cho xã hội Ấn Độ ổn định, kinh tế phát triển, văn hóa có nhiều thành tựu mới, đất nước thịnh vượng. Ông đã thực hiện hoà hợp dân tộc, hoà hợp tôn giáo. Tạo điều kiện cho văn hóa Ấn Độ ảnh hưởng ra bên ngoài, giao lưu văn hóa Đông - Tây được thúc đẩy.
- Các chính sách của vua A-cơ-ba:
+ Xây dựng một chính quyền mạnh mẽ, dựa trên sự liên kết tầng lớp quý tộc, không phân biệt nguồn gốc.
+ Xây dựng khối hòa hợp dân tộc trên cơ sở hạn chế sự phân biệt sắc tộc, tôn giáo và hạn chế sự bóc lột của chủ đất, quý tộc.
+ Tiến hành đo đạc lại ruộng đất để định ra mức thuế đúng và hợp lí, thống nhất các hệ thống cân đong và đo lường.
+ Khuyến khích và hỗ trợ các hoạt động sáng tạo văn hóa, nghệ thuật.
Nhóm 6: Vì sao nói Gia-han-ghi-a và Sa Gia-han đã đốt cháy tất cả thành quả của vua A-cơ-ba?
- Vì những chính sách thống trị hà khắc như: dùng biện pháp đàn áp quyết liệt, hình phạt khắc nghiệt để bắt dân chúng phục tùng, đóng thuế và lao dịch nặng nề.
- Ngoài ra, Gia-han-ghi-a và Sa Gia-han đã chiếm rất nhiều của cải. Để chứng tỏ quyền lực, ý muốn của bản thân, hai ông cũng đã lạm dụng sức lao động của nhân dân, xây dựng những công trình kiến trúc đồ sộ. Do đó, hai ông đã vấp phải sự phản kháng quyết liệt của nhân dân.
® Gia-han-ghi-a và Sa Gia-han đã đốt cháy tất cả thành quả của vua A-cơ-ba.
C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
1. Mục tiêu
- Nhằm củng cố, hệ thống hóa, hoàn thiện kiến thức mới mà học sinh lĩnh hội ở hoạt động hình thành kiến thức về chủ đề “Sự phát triển lịch sử và nền văn hóa truyền thống Ấn Độ”.
2. Gợi ý tiến trình dạy học
- Giáo viên hướng dẫn và yêu cầu học sinh làm những bài tập sau:
Bài tập 1: Hãy chọn đáp án đúng.
1. Đầu công nguyên, vương triều đã thống nhất miền Bắc Ấn Độ và mở ra một thời kì phát triển cao và rất đặc sắc trong lịch sử Ấn Độ là
A. Vương triều Asôca. C. Vương triều Hácsa
B. Vương triều Gúpta. D. Vương triều Hậu Gúpta.
2. Thời kì định và phát triển của văn hoá truyền thống Ấn Độ là
A. thời kì Magađa (khoảng 500 năm TCN đến thế kỉ III).
B. thời kì Vương triều Gúpta (319 - 606).
C. thời kỉ Vương triều Hácsa (606 - 647).
D. thời ki Gúpta và Hácsa (từ thế kỉ IV đến thế kỉ VII).
3. Đạo Phật được truyền bá rộng khắp Ấn Độ vào thời
A. vua Bimbisara. C. vua Gúpta
B. vua Asôca. D. vua Hácsa.
4. Đạo Hinđu - một tôn giáo lớn xuất hiện cùng với đạo Phật - được hình thành trên cơ sở
A. giáo lí của đạo Phật.
B. những tín ngưỡng cổ xưa của người Ấn Độ
C. giáo lí của đạo Hồi.
D. từ những lực lượng siêu nhiên mà con người sợ hãi.
5. Khu vực chịu ảnh hưởng của Ấn Độ nhiều nhất là
A. khu vực Bắc Á C. khu vực Đông Nam Á
B. khu vực Tây Á. D. khu vực Trung Á.
6. Vương triều Môgôn là của
A. người gốc Thổ theo Hồi giáo. 
B. người Hồi giáo gốc Mông cổ. 
C. người Hồi giáo gốc Trung Á
D. người Hồi giáo gốc Lưỡng Hà
7. Điểm khác của Vương triều Môgôn so với Vương triều Hồi giáo Đêli là
A. vương triều ngoại tộc.
B. theo Hồi giáo.
C. bị Ấn Độ hoá
D. xuất hiện vị vua kiệt xuất nhất trong lịch sử Ấn Độ.
8. Ý nào sau đây giải thích đúng nhất lí do Acơba - vị vua thứ tư của Vương triéu Môgôn - được nhân dân Ấn Độ tôn là "Đấng chí tôn" ?
A. ông đã thực hiện chính sách đúng đắn, đưa Ấn Độ phát triển đến đỉnh cao của chế độ phong kiến.
B. ông đã thực hiện hoà hợp dân tộc, hoà hợp tôn giáo.
C. Ông rất quan tâm phát triển kinh tế.
D. Có những chính sách khuyến khích, hỗ trợ các hoạt động sáng tác văn hoá, nghệ thuật.
Bài tập 2: Hãy lập bảng so sánh điểm giống và khác nhau giữa Vương triều Hồi giáo Đê-li và Vương triều Mô-gôn theo những tiêu chí sau: sự thành lập, thời gian tồn tại, chính sách thống trị.
3. Gợi ý sản phẩm
Bài tập 1: Hãy chọn đáp án đúng.
1B	2D	3B	4B	5C	6B	7D	8B
Bài tập 2: Hãy lập bảng so sánh điểm giống và khác nhau giữa Vương triều Hồi giáo Đê-li và Vương triều Mô-gôn theo những tiêu chí sau: sự thành lập, thời gian tồn tại, chính sách thống trị.
D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
1. Mục tiêu
- Vận dụng những kiến thới mới đã học để rèn luyện kĩ năng viết, trình bày.
2. Gợi ý tiến trình dạy học
- Giáo viên yêu cầu học sinh hoàn thành bài tập sau: Người Ấn Độ đã mang văn hóa truyền thống truyền bá ra bên ngoài mà Đông Nam Á là ảnh hưởng rõ nét nhất. Việt Nam cũng ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ. Em hãy viết một đoạn văn ngắn giới thiệu về một công trình kiến trúc ở Việt Nam chịu ảnh hưởng của văn hóa truyền thống Ấn Độ.
- Giáo viên gợi ý: Đoạn văn giới thiệu cần nêu được những nội dung chính sau.
1. Tên công trình kiến trúc đó là gì? Ở đâu? Được xây dựng thời gian nào?
2. Công trình kiến trúc đã chịu ảnh hưởng của văn hóa truyền thống Ấn Độ ra sao? Có những điểm gì thay đổi để cho phù hợp với nền văn hóa Việt Nam không? 
- Học sinh suy nghĩ, tìm tài liệu và hoàn thành bài tập.
3. Gợi ý sản phẩm
- Học sinh chọn công trình kiến trúc và hoàn thành theo quan điểm cá nhân.
E. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG
1. Mục tiêu
- Rèn luyện kĩ năng tự học, tự tìm tòi nghiên cứu qua sách vở, tài liệu, website để mở rộng thêm kiến thức của bài.
2. Gợi ý tiến trình dạy học
- Giáo viên giới thiệu cho học sinh về nhà tự tìm đọc thêm cuốn sách sau:
1. Tủ sách tri thức Bách khoa phổ thông, Các nền văn hóa thế giới, Tập 1 – phương Đông, NXB Từ điển Bách khoa, 2011.
2. 100 kì quan thế giới, NXB Văn hóa Thông tin, 2007.