Bài giảng Ngữ văn 10 - Văn học dân gian: Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thuỷ

VĂN HỌC DÂN GIANTRUYỆN AN DƯƠNG VƯƠNG VÀ MỊ CHÂU-TRỌNG THỦYTHỰC HIỆN: NHÓM 4TRUYỀNTHUYẾTÝ NGHĨA Là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện lịch sử.KHÁI NIỆMMÔI TRƯỜNG SINH THÀNH BIẾN ĐỔI, DIỄN XƯỚNGĐẶC TRƯNGĐề tài lấy từ lịch sử. Sử dụng nhiều yếu tố tưởng tượng, hư cấu.Phản ánh lịch sử, thể hiện thái độ của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử.Lễ hội dân gian và các di tích lịch sử, văn hóa.Thục phán cai trị đất nước sau Hùng Vương thời Văn Lang. Xây thành ở đất Việt Thường, An Dương Vương xây tới đâu là lở tới đó. Vua phải nhờ tới sự giúp đỡ của Rùa Vàng mới xây xong. Trước khi từ biệt ra về, Rùa Vàng còn tặng cho nhà vua cái móng vuốt để làm lẫy nỏ, có thể bắn trăm phát trăm trúng. Nhờ có lẫy nỏ mà mấy lần Triệu Đà cử đại binh sang xâm lược, An Dương Vương đều chiến thắng vẻ vang. Một thời gian sau, Đà cầu hôn Mị Châu là con gái của An Dương Vương cho con trai mình là Trọng Thủy. An Dương Vương bằng lòng mà không nghi ngờ gì. Trọng Thủy bảo Mị Châu lấy cho mình xem nỏ thần rồi đánh tráo, đem về nước cho cha. Triệu Đà lại cất quân sang xâm lược. Mất nỏ thần, An Dương Vương thua trận, bèn cùng Mị Châu chạy về biển Đông. Nhà vua cầu cứu Rùa Vàng, Rùa Vàng bảo: “Giặc sau lưng nhà vua đó”. An Dương Vương hiểu ra, tuốt kiếm chém đầu Mị Châu rồi cùng Rùa Vàng rẽ nước xuống biển Đông.TÓM TẮT TRUYỆN- NGUỒN GỐC:Gắn với di tích Cổ Loa.- XUẤT XỨ:Trích từ truyện rùa vàng trong Lĩnh Nam đích quái – một sưu tập truyện dân gian ra đời vào cuối thế kỉ XV.PHẦN 1Từ đầu => bèn xin hòaND: được thần giúp xây thành, chế nỏ để, bảo vệ đất nướcPHẦN 2Còn lạiND: thái độ tình cảm của nhân dân đối với An Dương Vương , Mị Châu Trọng Thủy PHẦN 3Tiếp => dẫn vua xuống biểnND: cảnh mất nước nhà tan BỐ CỤC:3 PHẦNAn Dương Vương tên thật là Thục Phán, là vị vua lập nên nước Âu Lạc và cũng là vị vua duy nhất cai trị nhà nước này. Âu Lạc là nhà nước thứ hai trong lịch sử Việt Nam sau nhà nước Văn Lang đầu tiên của các vua Hùng.Niên đại trị vì của An Dương Vương được các tài liệu ghi khác nhau. Sử cũ như Đại Việt sử ký toàn thư, Khâm định Việt sử thông giám cương mục cho rằng thời gian ông làm vua kéo dài 50 năm, từ 257 TCN đến 208 TCN.Các sử gia hiện đại căn cứ vào Sử ký Tư Mã Thiên là tài liệu gần thời đại nước Âu Lạc nhất, cho rằng An Dương Vương và nước Âu Lạc tồn tại từ khoảng 208 TCN đến 179 TCN, tức là gần 30 năm.1. Nhân vật An Dương Vươnga) Công lao Xây thành, chế nỏ, đánh bại Triệu Đà Âu Lạc hưng thịnh nhờ sự trị vì của Thục Phán1. Nhân vật An Dương Vương Nguyên nhân thành công - Kiên trì, quyết tâm, không nản trí trước khó khăn, thất bại tạm thời- Thành tâm cầu tài- Sự trợ giúp của cả người và thần linh - Có tinh thần cảnh giác cao, có sự lo tính, chuẩn bị sẵn sàng đối phó với nguy cơ xâm lược của kẻ thù (xây thành, chế nỏ)1. Nhân vật An Dương Vươngb) Sai lầmKhông nhận ra dã tâm nham hiểm của Đà.Chấp nhận cầu thân mà không đề phòngChủ quan, khinh địch=> Ông thua là thua ở mưu kế hiểm đọc do bị phá ngầm bên trong chứ không phải thua do kém binh, kém tướng1. Nhân vật An Dương Vươngc) Kết cục đau xót- Mất nước một cách bi thảmPhải tự tay chém chết con gái=> Ông thua không phải về kém binh, kém tướng mà do ông quá tin vào lời của kẻ địch, chủ quan, không lo đề phòng.1. Nhân vật An Dương Vươngd) Thái độ của nhân dân- Công lao: biết ơn, ca ngợi, tôn vinh- Sai lầm: nghiêm khắc phê phán 2. Mối tình Mị Châu – Trọng Thủy a) Sự lựa chọn và bi kịch Mị Châu Trọng Thủy Tình cảm vợ chồngNghĩa vụ đất nước - Cho Trọng Thủy xem nỏ thần – bí mật quốc gia.- Rắc lông ngỗng chỉ đường cho Trọng Thủy – chỉ đường cho giặc.Làm trọn đạo lí vợ chồng, bỏ quên nhiệm vụ với đất nước. - Lừa Mị Châu cho xem nỏ thần, đánh tráo nỏ thần.- Dẫn binh xâm lược đất nước của vụ.Hoàn thành nhiệm vụ với đất nước, từ bỏ tình cảm vợ chồng. Mị Châu Trọng Thủy Bi kịch Bi kịch - Mất nước - Gia đình tan vỡ - Bị kết tội phản quốc và bị cha chém chết - Mất đi người yêu và tình yêu- Phải tự tử để đền bù tội - Bị lên án là kẻ gián điệp, phản bội Mị Châu Trọng Thủy - Nhẹ dạ, cả tin, yêu chồng sâu sắc- Đặc tình cảm cá nhân lên trên vận mệnh quốc gia, dân tộc - Là một người con gái đáng thương và đáng giận - Chàng có tình yêu với Mị Châu nhưng vẫn đặt nghĩa vụ đối với quốc gia lên hàng đầu - Ý thức được tội lỗi của mình nên tự tìm lấy cái chết - Vừa là nạn nhân vừa là thủ phạm của âm mưu xâm lược 2. Mối tình Mị Châu – Trọng Thủy b) Thái độ của nhân dân Mị Châu Trọng Thủy Thái độ của nhân dân	Thái độ của nhân dân - Nghiêm khắc phê phán tội phản quốc dù chỉ vô tình. - Bao dung và vị tha. Nhi nữ ngây thơ và họa diệt quốc.	- Nghiêm khắc trừng phạt tội gián điệp cướp nước. - Bao dung hóa giải tội lỗi Gián điệp đầy mâu thuẫn giữa lệnh cha khó cãi và nghĩa phu thê không thể vẹn trọn. 2. Mối tình Mị Châu – Trọng Thủy- Về phương diện nghệ thuật : có giá trị thẩm mỹ cao.- Về phương diện tổ chức cốt truyện: là tình tiết đắt giá thể hiện sự kết thúc hợp lí và lòng nhân ái thấu tình đạt lí của nhân dân đối với đôi trai gái:- Biểu tượng cho tấm lòng trinh bạch của Mị Châu.- Sự hòa giải mối tinh – thu giữ Mị Châu và Trọng Thủy. c) Chi tiết ngọc trai - giếng nước3.Yếu tố thần kì và cốt lõi lịch sửYếu tố thần kì Chi tiết Ý nghĩa - Rùa vàng giúp An Dương Vương xây thành- Đề cao tính đúng đắn của việc xây thành- Vuốt rùa vàng làm nỏ thần- Thể hiện khát vọng chiến thắng kẻ thù xâm lược- Mị Châu chết hóa thành ngọc trai- Hòa giải mối tình thù theo quan niệm dân gian- An Dương Vương cầm sừng tê bước xuống biển - Bất tử người anh hùng Cốt lõi lịch sử Sự sụp đổ của nhà nước Âu LạcQuá trình chiến thắng giặc ngoại xâm bằng sức mạng vũ khí Quá trình dựng nước của người Âu Lạc4.Bài học người xưa nhắn gửi - Thất bại của An Dương Vương.- Bài học về sự mất cảnh giác và chủ quan trong sự nghiệp giữ nước.- Bi kịch Mị Châu – Trọng Thủy:- Bài học về cách giải quyết mối quan hệ giữa cá nhân và trách nhiệm của công dân (tình nhà – nợ nước). 1.Nghệ thuật -Kết hợp nhuần nhuyễn “giữa cốt lõi lịch sử” và hư cấu nghệ thuật.Kết cấu chặt chẽ, xây dựng những chi tiết có giá trị nghệ thuật cao.Xây dựng được những nhân vật truyền thuyết tiêu biểu.TỔNG KẾT2. Nội dung- Quá trình dựng nước, giữ nước của An Dương Vương và bi kịch mất nước gắn với mối tình bi kịch của Mị Châu và Trọng Thủy. 3.Ý nghĩa văn bản- Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy giải thích nguyên nhân việc mất nước Âu Lạc và nêu bài học lịch sử về việc giữ nước, tinh thần cảnh giác với kẻ thù, cách xử lí đúng đắn mối quan hệ giữa riêng và chung, nhà với nước, cá nhân với cộng đồng. Câu chuyện cổ tích về Mỵ Châu Trọng Thủy vẫn được lưu truyền mãi cho đến ngày nay. Sau khi công chúa bị vua An Dương Vương chém, Trọng Thủy đuổi theo đến nơi, thấy Mỵ Châu đã chết, thương khóc ôm xác đem về chôn ở Loa Thành, hóa làm đá ngọc. Trọng Thủy nhớ tiếc Mỵ Châu, trở lại nơi vợ tắm gội trang điểm thương nhớ không nguôi, cuối cùng nhảy xuống giếng chết. Hiện nay giếng Trọng Thủy - Mỵ Châu nằm ngay cửa đền An Dương Vương, xã Cổ Loa, huyện Đông Anh (Hà Nội).50:50151413121110987654321100 đ90 đ80 đ70 đ60 đ50 đ45 đ40 đ35 đ30 đ25 đ20 đ15 đ10 đ05 đCâu hỏi 1: 05 đAi thông minh hơnA. ADV cho Trọng Thủyxem nỏ thầnB.ADV nhận lời cầu hôn vàGả con gái cho Trọng ThủyD. ADV nhận lời cầuhòa của Triệu ĐàHãy cho biết chi tiết nào không có trong truyện về an dương vương ?Đáp án C. giặc đến ADV vẫn điềm nhiênngồi đánh cờ50:50A.Mâu thuẫn giữa nghĩaVụ và tình cha con 151413121110987654321100 đ90 đ80 đ70 đ60 đ50 đ45 đ40 đ35 đ30 đ25 đ20 đ15 đ10 đ05 đCâu hỏi 2: 10 đAi thông minh hơnC.Mâu thuẫn giữa nghĩaVụ và tình yêuB.Mâu thuẫn giữa tình cha con và tình yêu D.Mâu thuẫn giữa tình yêu Và quyền lợi cá nhân Bi kịch của Trọng Thủy xuất phát từ mâu thuẫn nào dưới đây ?Đáp án 50:50A. Thủ phạm151413121110987654321100 đ90 đ80 đ70 đ60 đ50 đ45 đ40 đ35 đ30 đ25 đ20 đ15 đ10 đ05 đCâu hỏi 3: 15 đAi thông minh hơnC. Cả hai đều saiB. Nạn nhânD. Cả hai đều đúngTrong âm mưu xâm lược của Triệu Đà Trọng Thủy là ?Đáp án 50:50A.Thái độ nghiêm khắc của nhân dân khép MC vào tội phản quốc 151413121110987654321100 đ90 đ80 đ70 đ60 đ50 đ45 đ40 đ35 đ30 đ25 đ20 đ15 đ10 đ05 đCâu hỏi 4: 20 đAi thông minh hơnC. Tình thế nguy cấp củachiến trậnB. Tính tình dứt khoát củaAn Dương VươngC. Phù hợp với kết cấucủa cốt truyệnChi tiết ADV rút gươm chém Mị Châu nói lên điều gì?Đáp án 50:50A. đề cao truyền thống yêu nước và nhân đạo151413121110987654321100 đ90 đ80 đ70 đ60 đ50 đ45 đ40 đ35 đ30 đ25 đ20 đ15 đ10 đ05 đCâu hỏi 5: 25 đAi thông minh hơnC. đề cao truyền thống giữ nước của nhân dân ta B. đề cao truyền thống yêu nước của nhân dân taD. đề cao truyền thống nhânđạo của nhân dân taÝ nghĩa tư tưởng của truyện là gì ?Đáp án TRƯỚC ĐÁ MỴ CHÂU (TRẦN ĐĂNG KHOA)Người dân nào xưa đưa em về đâyCho em gặp bốNgười bố mất nỏ thần, giận em, ruồng bỏNhưng nhân dân mình không nỡ bỏ em ...Nhân dân mình không nỡ bỏ emKhông nỡ bỏ đứa con bị bỏĐể chiều nay trong gian đình cổTôi đứng lặng trước emTôi đứng lặng trước emKhông phải trước nỗi lầmbiến em thành đá cuộiNhớ vận nước có một thời chìm nổiBắt đầu từ một tình yêuEm hoá đá ở trong truyền thuyếtCho bao cô gái sau emKhông còn phải hoá đá trong đờiCó những lỗi lầm phải trả bằng cảmột kiếp ngườiNhưng lỗi lầm em lại phải trả bằngmáu toàn dân tộcMáu vẫn thấm qua từng trang tập đọcVó ngựa Triệu Đà còn đau đến hôm nay....Người dân nào xưa đưa em về đâyNhư muốn nhắc một điều gì ...Đền Cổ Loa nhạt nắngLừng lẫy bóng chiều đi ....Cổ Loa 12-3-1974