Bài giảng Ngữ văn 10 - Tuần 2: Văn bản

Uống nước nhớ nguồn (Tục ngữ)Nhớ em chẳng biết để đâuĐể quán quán đổ để cầu cầu xiêu (Ca dao)Mỗi văn bản được người nói tạo ra trong những hoạt động giao tiếp nào?Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ. Đáp ứng nhu cầu gì? Đáp ứng nhu cầu giao tiếp của con người Dung lượng ở mỗi văn bản như thế nào? Dung lượng câu ở mỗi văn bản khác nhau Mỗi văn bản đề cập đến vấn đề:- Văn bản 1: Kinh nghiệm sống. - Văn bản 2: Thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ. - Văn bản 3: Kêu gọi toàn dân kháng chiến chống Pháp.→ Các vấn đề được triển khai nhất quán trong toàn bộ văn bản.Theo em mỗi văn bản đề cập đến vấn đề gì? Vấn đề đó có được triển khai nhất quán trong toàn bộ văn bản hay không?c. Nội dung văn bản 2 và văn bản 3 được triển khai mạch lạc rõ ràng và chặt chẽ qua từng giai đoạn.- Văn bản 2: Lặp cấu trúc. - Văn bản 3: Kết cấu 3 phần + Mở bài: Nêu lí do lời kêu gọi. + Thân bài: Triển khai nội dung ( nhiệm vụ cụ thể của mỗi công dân yêu nước).+ Kết bài: Quyết tâm và niềm tin chiến thắng.Ở văn bản 2 và 3, nội dung được triển khai qua từng câu, từng đoạn như thế nào?Về hình thức văn bản 3: - Mở đầu: Tiêu đề : “ lời kêu gọi”. - Kết thúc: Dấu ngắt câu (!). Về hình thức văn bản 3 có dấu hiệu mở đầu và kết thúc như thế nào? - Mỗi văn bản được tạo ra nhằm mục đích gì?Mục đích:- Văn bản 1: Truyền đạt kinh nghiệm sống. - Văn bản 2: Đồng cảm với thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ.- Văn bản 3: Kêu gọi toàn dân chống Pháp cứu nước.c. Nội dung văn bản 2 và văn bản 3 được triển khai mạch lạc rõ ràng và chặt chẽ qua từng giai đoạn.- Văn bản 2: Lặp cấu trúc. - Văn bản 3: Kết cấu 3 phần + Mở bài: Nêu lí do lời kêu gọi. + Thân bài: Triển khai nội dung ( nhiệm vụ cụ thể của mỗi công dân yêu nước).+ Kết bài: Quyết tâm và niềm tin chiến thắng.Ở văn bản 2 và 3, nội dung được triển khai qua từng câu, từng đoạn như thế nào?VĂN BẢN – SÁN PHẨM CỦA HĐGT BẰNG NGÔN NGỮ CHỦ ĐỀ LIÊN KẾT NỘI DUNGHÌNH THỨCMỤC ĐÍCHCÁC LOẠI VBĐẶC ĐIỂM Phạm vi sử dụngMục đích giao tiếpLớp TN riêng được sử dụngCách kết cấu và trình bàyVB2VB3VB 4VB 5VB 6Văn họcGiao tiếp chính trị Giao tiếp khoa họcHànhchính Báo chíBộc lộ và khơi gợi cảm xúcKêu gọi đồng bào cả nước kháng chiếnThông báo tin tứcTrình bày tri thứcTrình bày nguyện vọngTN thông thường và giàu hình ảnhTừ ngữ thuộc lĩnh vực khoa họcTừ ngữ chính trịTừ ngữ lĩnh vực báo chíTừ ngữ hành chính trang trọngThể thơ lục bát- Lập luận.- Bố cục ba phầnBố cục chặt chẽTự sựTheo mẫu có sẵnVB thuộc phong cách ngôn ngữ sinh hoạt VB thuộc PCNN nghệ thuật VB thuộc PCNN khoa học VB thuộc PCNN hành chính VB thuộc PCNN chính luận VB thuộc PCNN báo chí Câu 1. Vì sao có thể coi câu ca dao sau là một văn bản?	Thân em như hạt mưa sa,	 Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày.A. Vì câu ca dao phản ánh thân phận bất hạnh của người con gái trong xã hội cũ.B. Vì câu ca dao có sự hoàn chỉnh về, thống nhất cả về nội dung và hình thức.C. Vì câu ca dao có tình nghệ thuật. D. Vì câu ca dao viết về một đề tài cụ thể.Câu 2. 	Nhiễu điều phủ lấy giá gương,	Người trong một nước thì thương nhau cùng.Văn bản trên có sự kết hợp những phương thức biểu đạt nào?A. Tự sự và miêu tả 	B. Nghị luận và biểu cảm C. Miêu tả và nghị luận 	D. Tự sự và biểu cảm“ (1)Giöõa cô theå vôùi moâi tröôøng coù aûnh höôûng qua laïi vôùi nhau. (2)Moâi tröôøng coù aûnh höôûng tôùi moïi ñaëc tính cuûa cô theå. (3)Chæ caàn so saùnh nhöõng laù moïc trong caùc moâi tröôøng khaùc nhau laø thaáy roõ ñieàu ñoù. (4)Ñeå thöïc hieän nhöõng nhieäm vuï thöù yeáu hoaëc do aûnh höôûng cuûa moâi tröôøng, laù moïc trong khoâng khí coù theå bieán thaønh tua cuoán nhö ôû caây ñaäu Haø Lan, hay tua moùc coù gai baùm vaøo truï leo nhö ôû caây maây. (5)ÔÛ nhöõng mieàn khoâ raùo, laù coù theå bieán thaønh gai vaø giaûm bôùt söï thoaùt hôi nöôùc nhö ôû caây xöông roàng hay daøy leân vaø chöùa nhieàn nöôùc nhö ôû caây laù boûng.”	(Tieáng Vieät thöïc haønh)BAØI 1: PHAÂN TÍCH VAÊN BAÛNIII. LUYEÄN TAÄPGV yeâu caàu HS nhaéc laïi caùc ñaëc ñieåm cuûa vaên baûn.HS ñoïc vaên baûn baøi taäp 11. Tính thoáng nhaát veà chuû ñeà cuûa ñoaïn vaên:+Caâu 2: vai troø cuûa moâi tröôøng ñoái vôùi cô theå+Caâu 3: laäp luaän so saùnh +Caâu 4-5: ñöa ra daãn chöùng thöïc teá veà laù caây moïc trong caùc moâi tröôøng khaùc nhau=> Caùc caâu coøn laïi taäp trung laøm roõ yù cuûa caâu chuû ñeà- Em haõy xaùc ñònh caâu chuû ñeà cuûa ñoaïn vaên? Ñoù laø caâu (1): “Giöõa cô theå vôùi moâi tröôøng coù aûnh höôûng qua laïi vôùi nhau.”- Em haõy cho bieát yù nghóa cuûa caùc caâu coøn laïi trong ñoaïn vaên?1. Tính thoáng nhaát veà chuû ñeà cuûa ñoaïn vaên:- Caùc caâu lieân keát vôùi nhau veà yù vaø cuøng taäp trung theå hieän chuû ñeà cuûa ñoaïn vaên.- Döïa vaøo söï phaân tích vöøa roài, em haõy nhaän xeùt veà moái quan heä giöõa caùc caâu trong vieäc phaùt trieån chuû ñeà cuûa ñoaïn vaên?a - Caâu chuû ñeà neâu yù khaùi quaùt (yù chung) cuûa caû ñoaïn. b - Caùc caâu coøn laïi trieån khai cuï theå yù nghóa cho caâu 	 chuû ñeà. 2. Söï phaùt trieån cuûa chuû ñeà trong ñoaïn vaên:3. Ñaët tieâu ñeà cho ñoaïn vaên:- Döïa chuû ñeà ñoaïn vaên, ta coù theå ñaët tieâu ñeà gì cho ñoaïn vaên naøy ?“Moái quan heä giöõa cô theå vaø moâi tröôøng”Hoaëc “Moâi tröôøng vaø cô theå” Thaùng 10 naêm 1954, caùc cô quan trung öông cuûa Daûng vaø Chímh phuû rôøi chieán khu Vieät Baéc veà Haø Noäi. Phaàn sau noùi leân söï gaén boù giöõa mieàn ngöôïc vaø mieàn xuoâi trong moät vieãn caûnh hoøa bình töôi saùng cuûa ñaát nöôùcvaø keát thuùc baèng lôøi ngôïi ca coâng ôn cuûa Baùc Hoà, cuûa Daûng ñoái vôùi daân toäc. Nhaân söï kieän thôøi söï coù tính lòch söû aáy, Toá Höõu saùng taùc baøi thô “Vieät Baéc”. “Vieät Baéc laø moät ñænh cao cuûa thô Toá Höõu vaø cuõng laø moät taùc phaåm xuaát saéc cuûa vaên hoïc Vieät Nam thôøi kyø khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp. Phaàn ñaàu baøi thô taùi hieän moät giai ñoaïn gian khoå, veû vang cuûa caùch maïng vaø khaùng chieán ôû chieán khu Vieät Baéc nay ñaõ trôû thaønh nhöõng kyû nieäm saâu naëng trong loøng ngöôøi.BAØI 2: TAÏO LIEÂN KEÁT VAÊN BAÛNSaép xeáp caùc caâu sau thaønh moät vaên baûn hoaøn chænh, maïch laïc; sau ñoù ñaët moät nhan ñeà phuø hôïp cho vaên baûn:Coù theå saéùp xeáp caùc caâu theo thöù töï nhö sau:1-3-5-2-4 hoaëc 1-3-4-5-2 1. Saép xeáp caùc caâu thaønh vaên baûn :- YÙ chung cuûa taát caû caùc caâu noùi veà ñieàu gì?Taát caû caùc caâu ñeàu noùi veà baøi thô Vieät Baéc.- Em haõy cho bieát yù nghóa cuï theå cuûa moãi caâu?+ Caâu 1: Neâu leân moät söï kieän lòch söû lôùn.+ Caâu 2: Noäi dung cuûa phaàn sau baøi thô “Vieät Baéc”.+ Caâu 3: Söï ra ñôøi cuûa baøi thô coù lieân quan ñeán söï kieän lòch söû neâu ôû caâu 1.+ Caâu 4: Ñaùnh giaù chung veà taäp thô .+ Caâu 5: Noäi dung cuûa phaàn ñaàu baøi thô.- Döïa treân moái quan heä veà yù nghóa giöõa caùc caâu haõy saép xeáp chuùng laïi theo trình töï thích hôïp. 	Giôùi thieäu baøi thô “Vieät Baéc” cuûa Toá Höõu	Thaùng 10 naêm 1954, caùc cô quan trung öông cuûa Ñaûng vaø Chímh phuû rôøi chieán khu Vieät Baéc veà Haø Noäi. Nhaân söï kieän thôøi söï coù tính lòch söû aáy, Toá Höõu saùng taùc baøi thô “Vieät Baéc”. Phaàn ñaàu baøi thô taùi hieän moät giai ñoaïn gian khoå, veû vang cuûa caùch maïng vaø khaùng chieán ôû chieán khu Vieät Baéc nay ñaõ trôû thaønh nhöõng kyû nieäm saâu naëng trong loøng ngöôøi. Phaàn sau noùi leân söï gaén boù giöõa mieàn ngöôïc vaø mieàn xuoâi trong moät vieãn caûnh hoøa bình töôi saùng cuûa ñaát nöôùc vaø keát thuùc baèng lôøi ngôïi ca coâng ôn cuûa Baùc Hoà, cuûa Ñaûng ñoái vôùi daân toäc. “Vieät Baéc” laø moät ñænh cao cuûa thô Toá Höõu vaø cuõng laø moät taùc phaåm xuaát saéc cuûa vaên hoïc Vieät Nam thôøi kyø khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp.Coù hai loaïi ñôn thöôøng gaëp laø:+ Ñôn coù maãu in saün ( Ñôn xin vieäc, ñôn xin nhaäp hoä khaåu, ñôn xin keát hoân ). Ngöôøi vieát chæ caàn ñieàn thoâng tin caàn thieát vaøo choã troáng.+ Ñôn töï vieát (Ñôn xin nghæ hoïc, ñôn xin chuyeån tröôøng, ñôn xin gia nhaäp Ñoaøn ). Khi vieát loaïi ñôn naøy, ngöôøi vieát phaûi tuaân thuû nhöõng quy öôùc cuûa vaên baûn haønh chính.BAØI 3: TAÏO LAÄP VAÊN BAÛNVieát ñôn xin pheùp nghæ hoïc.- Yeâu caàu 2 HS ñoïc ñôn xin pheùp nghæ hoïc cuûa mình, caùc HS khaùc nhaän xeùt veà noäi dung vaø caùch trình baøy.- Em haõy cho bieát trong thöïc teá coù maáy loaïi ñôn thöôøng gaëp? Caùch vieát caùc loaïi ñôn ñoù nhö theá naøo?Neâu roõ hoï teân, lyù do xin nghæ hoïc, thôøi gian nghæ hoïc, lôøi höùa thöïc hieän ñaày ñuû caùc vieäc hoïc taäp nhö cheùp baøi, laøm baøi a - Ñôn göûi cho ai? Ngöôøi vieát ôû cöông vò naøo?- Ñôn göûi cho caùc thaày coâ giaùo, ñaëc bieät laø thaày coâ giaùo chuû nhieäm. Ngöôøi vieát laø hoïc sinh.b - Muïc ñích vieát ñôn laø gì?Xin pheùp nghæ hoïc.c - Noäi dung cô baûn cuûa ñôn laø gì?Quoác hieäu, tieâu ngöõTeân ñônÑòa ñieåm, ngaøy vieát ñôn Hoï teân vaø ñòa chæ ngöôøi nhaänHoï teân ñòa chæ, nôi coâng taùc ngöôøi vieát ñônLyù do vieát ñônNoäi dung ñôn: yeâu caàu, ñeà nghò, nguyeän voïngLôøi höùa vaø lôøi caûm ônKyù teânXaùc nhaän cuûa ñòa phöông hoaëc cô quan neáu caàn thieát Keát caáu cuûa ñôn:COÄNG HOØA XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAMÑoäc laäp - Töï do – Haïnh phuùc Ñaêklaêk,ngaøy 01 thaùng 12 naêm 2006 ÑÔN XIN PHEÙP NGHÆ HOÏC	Kính göûi: - Ban giaùm hieäu tröôøng THPT DL Nguyeãn Chí Thanh 	 - Thaày giaùo chuû nhieäm lôùp 10A1	Em teân laø Nguyeãn Vaên Nam, hieän laø hoïc sinh lôùp 10A1 cuûa tröôøng.	Nay em vieát ñôn naøy xin pheùp Ban giaùm hieäu vaø caùc thaày coâ cho em nghæ moät buoåi hoïc ngaøy Thöù Hai (01-12-2006), lyù do .	Em xin höùa seõ cheùp baøi vaø laøm baøi taäp ñaày ñuû.	Em xin chaân thaønh caûm ôn. 	Phuï huynh	Ngöôøi vieát ñôn 	 Kyù teân	 Kyù teân Nguyeãn Vaên Baéc	 Nguyeãn Vaên Nam BAØI 4: HOAØN THIEÄN VAÊN BAÛNVieát tieáp moät soá caâu tieáp theo caâu vaên döôùi ñaây ñeå taïo moät vaên baûn coù noäi dung thoáng nhaát, sau ñoù ñaët moät nhan ñeà cho vaên baûn:“ Moâi tröôøng soáng cuûa loaøi ngöôøi hieän nay ñang bò huûy hoaïi ngaøy caøng nghieâm troïng”-Hai HS trình baøy baøi vieát cuûa mình, caùc HS khaùc nhaän xeùt theo caùc yeâu caàu veà ñaëc ñieåm cuûa vaên baûn. GV nhaän xeùt chung vaø gôïi yù, höôùng daãn caùc em tieáp tuïc hoaøn thieän vaên baûn. Coù theå ñöa ra vaên baûn ví duï cho HS tham khaûo. Moâi tröôøng soáng ñang keâu cöùu.	“ Moâi tröôøng soáng cuûa loaøi ngöôøi hieän nay ñang bò huûy hoaïi ngaøy caøng nghieâm troïng. Röøng ñaàu nguoàn ñang bò chaët phaù, khai thaùc böøa baõi laø nguyeân nhaân gaây ra luõ queùt vaø haïn haùn keùo daøi, caùc soâng suoái ngaøy caøng khoâ caïn. Beân caïnh ñoù, naïn raùc thaûi vaø caùc chaát thaûi töø caùc khu coâng nghieäp laøm cho caùc nguoàn nöôùc bò oâ nhieãm traàm troïng. Ngoaøi ra vieäc söû duïng caùc loaïi phaân boùn hoùa hoïc, caùc loaïi thuoác tröø saâu, tröø coû moät caùch böøa baõi khoâng theo quy hoaïch vaø höôùng daãn khoâng chæ gaây aûnh höôûng ñeán söùc khoûe con ngöôøi maø coøn laøm tuyeät chuûng nhieàu loaøi ñoäng thöïc vaät coù ích. Vì söï soáng cuûa chính con ngöôøi, haõy laéng nghe tieáng keâu cöùu cuûa moâi tröôøng!”