Bài giảng Ngữ văn 10 - Tiết 28: Tỏ lòng (Thuật hoài) Phạm Ngũ Lão

GVTH: Phạm Thị PhượngC©u 1. Văn häc trung ®¹i ViÖt Nam ph¸t triÓn qua mÊy giai ®o¹n?A. MétB. HaiC. BaD. BènC©u 2. Nh÷ng t­ư tưởng lín nµo xuyªn suèt toµn bé 10 thÕ kØ của v¨n häc Trung ®¹i ViÖt Nam?A. Yªu n­ưíc vµ hiÖn thùcB. Yªu n­ưíc vµ nh©n ®¹oC. Yªu nư­íc vµ lng m¹nD. Nh©n ®¹o vµ hiÖn thùcC©u 3. “Hµo khÝ ®«ng A” lµ côm tõ dïng ®Ó chØ?A. Hµo khÝ thêi §inh C. Hµo khÝ thêi TrÇn B. Hµo khÝ thêi LÝ D. Hµo khÝ thêi LªKIỂM TRA BÀI CŨDBCChoïn ñaùp aùn maø em cho laø ñuùng nhaát cho töøng caâu hoûi sau Company LogoKiểm tra bài cũ Trần Khánh DưTrần Hưng Đạo ..Trần Quang KhảiTrần Thủ ĐộTrần Nhật DuậtEm hãy kể tên các danh tướng thời nhà Trần mà em biết?Tiết 28:	 TỎ LÒNG (Thuật hoài ) Phạm Ngũ Lão GVTH: Phạm Thị Phượng GVTH: Phạm Thị Phượng Nội dung bài học:1. Tác giả2. Tác phẩm.1.Hai câu đầu2. Hai câu cuốiNội dungNghệ thuậtII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢNIII. Tổng kết I. TÌM HIỂU CHUNGI. TÌM HIỂU CHUNG1) Tác giả: - Là người có công lao lớn trong cuộc kháng chiến chống Mông – Nguyên thời nhà Trần .-Ông là người văn võ toàn tài, là võ tướng nhưng thích đọc sách ,ngâm thơ Tác phẩm: Tỏ lòng (Thuật hoài), và Viếng Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương (Vãn Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương ) Phạm Ngũ Lão (1255-1320)Company LogoCompany Logo2) Tác phẩm: NGUYÊN TÁCPHIÊN ÂMDỊCH THƠHoành sóc giang sơn kháp kỉ thu,Tam quân tì hổ khí thôn Ngưu.Nam nhi vị liễu công danh trái,Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu.Múa giáo non sông trải mấy thu,Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.Công danh nam tử còn vương nợ,Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu. Bùi văn Nguyên (dịch)2) Tác phẩm:abcdeTỎ LÒNGThể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt Đường luậtNhan đề: “Thuật Hoài” -Thuật: kể, bày tỏHoài: Nỗi lòng=> Bày tỏ nỗi lòngHoàn cảnh sáng tác: Trong không khí quyết chiến, quyết thắng của quân dân đời Trần khi giặc Mông – Nguyên sang xâm lược đất nước ta lần 2 (1284) Bố cục: 2 phầnHai câu đầu: Hình tượng con người và quân đội thời Trần.Hai câu sau: Quan niệm về chí nam nhi và nỗi lòng của nhà thơ.Chủ đề: bài thơ ca ngợi vẻ đẹp của con người và sức mạnh của quân dân thời nhà Trần(Hào khí Đông A).Company LogoII) Đọc – hiểu văn bản: Nguyên tác“Hoành sóc” cầm ngang ngọn giáo.-> Lột tả được nội lực, sức mạnh, tư thế chủ động.“Tam quân tì hổ” : ba quân dũng mãnh như hổ báo.> Thể hiện rõ sức mạnh của ba quân như hổ báo. Dịch thơ“Múa giáo” biểu diễn võ thuật sử dụng cây giáo.-> Thiên về phô diễn tài năng uyển chuyển, điêu luyện.“Ba quân khí mạnh”: khí thế mạnh mẽ của ba quân.> Chưa thể hiện rõ được sức mạnh của ba quân.Điểm khác nhau giữa nguyên tác và bản dịch thơ ở hai câu 1,2THẢO LUẬN NHÓM 1Khí thế quân đội thời Trần được khắc họa như thế nào trong câu thơ thứ 2? 2Em hiểu như thế nào về “chí làm trai ” mà tác giả thể hiện trong câu thơ thứ 3?3 Phân tích ý nghĩa của nỗi “thẹn” trong câu thơ cuối. Từ đó em cảm nhận như thế nào về vẻ đẹp nhân cách của Phạm Ngũ Lão?4Hình tượng con người thời Trần được miêu tả như thế nào trong câu thơ thứ nhất? Company Logo1) Hai câu đầu:a)Vẻ đẹp của trang nam nhi đời Trần: Hành động: “Hoành sóc”-cầm ngang ngọn giáo.> Thể hiện tư thế rắn rỏi, tự tin, sẵn sàng trấn giữ đất nước.Không gian: “giang sơn”-> non song> Vũ trụ rộng lớn.Thời gian: “kháp kỉ thu” -> đã mấy thu> Thời gian dài.=> Đó là hình ảnh của con người mang tầm vóc vũ trụ với tư thế hiên ngang kì vĩ.Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu Tam quân tì hổ khí thôn ngưu (Múa giáo non sông trải mấy thu Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu)Company Logo b) Sức mạnh và khí thế của quân đội nhà Trần:Câu thơ gây ấn tượng mạnh bởi sự kết hợp giữa hình ảnh khách quan và cảm nhận chủ quan, giữa hiện thực và lãng mãn.Sức mạnh: như hổ báo : sức mạnh vô songKhí thế hùng dũng nuốt trôi trâuCâu thơ vừa cụ thể hóa sức mạnh vật chất, vừa khái quát hóa sức mạnh tinh thần của đội quân mang hào khí Đông A.Company LogoHào khí Đông A: Tâm hồn, khí phách dân tộc thời Trần + Ý chí quyết chiến, quyết thắng kẻ thù xâm lược+ Tư tưởng độc lập tự cường, tự hào dân tộc => Đây còn là lối chơi chữ: Chữ “Đông” + boä A = chữõ “Trần” Hào khí Đông A -> Hào khí thời Trần Company Logo2) Hai câu cuối: Không công danh thời nát với cỏ cây(Nguyễn Công Trứ)Chí làm trai : PNL đã gắn với lí tưởng yêu nước thiêng liêng với sự nghiệp cứu nước gian khổ mà cực kì vẻ vang “Làm trai phải lạ ở trên đờiHá để càn khôn tự chuyển dời”(Phan Bội Châu)“Đã mang tiếng ở trong trời đấtPhải có danh gì với núi sông”(Nguyễn Công Trứ) Công danh chính là món nợ phải trả của kẻ làm trai. Trả xong nợ công danh là hoàn thành nghĩa vụ đối với đời, với dân , với nước. - Làm trai trong xã hội phong kiến phải lập công(sự nghiệp) để được ghi danh lưu lại tiếng thơm đến muôn đời. =>Có thể nói, lập công danh là lý tưởng sống của nam nhi thời phong kiếnCompany Logo2) Hai câu cuối :=> Nỗi thẹn ấy không phải so mình với Vũ Hầu mà là soi vào tấm gương ấy để phấn đấu.khát khao có tài để giúp nhà Trần “Thẹn vì chưa có được tài cao trí lớn mưu lược chưa tạo được công danh hiển hách như Vũ Hầu ”“Thẹn” vì chưa trả hết nợ công danh(nợ đời) chưa cống hiến được nhiều cho đất nước Nỗi “thẹn” của nhà thơCompany LogoLà cái thẹn đầy khiêm tốn và cao cả, cái thẹn làm nên nhân cách Thể hiện cái tâm chân thành trong sáng của người anh hùngĐó là cái thẹn cao cả của một con người có khát vọng lớn ,nhân cách lớn nỗi thẹn của một người có trách nhiệm với dân với nước .- Ý nghĩa của nỗi “thẹn”Company LogoSuy nghĩ của bản thân về trách niệm của thanh niên hiện nay đối với đất nước?III) Tổng kết 1.Nghệ thuật - Hình ảnh thơ hoành tráng, thích hợp với việc tái hiện khí thế hào hùng của thời đại và tầm vóc, chí hướng của người anh hùng. - Ngôn ngữ cô động, hàm súc, có sự dồn nén cao độ về cảm xúc.2.Nội dung Bài thơ thể hiện lí tưởng cao cả của vị danh tướng Phạm Ngũ Lão, khắc ghi dấu ấn đáng tự hào về một thời kì oanh liệt, hào hùng của lịch sử dân tộc. 3.Ghi nhớ: SGKCompany LogoCompany LogoChủ thể trữ tình bài thơ Tỏ lòng là: Một nhà NhoMột vị vuaMột vị tướng1Củng cố:Company LogoHình ảnh cầm ngang ngọn giáo trong bài thể hiện điều gì?Tư thế hiên ngangKhí thế sôi sục Lòng can đảm 2Củng cố:Company LogoNợ công danh mà tác giả nói trong bài Có thể hiểu theo nghĩa nào?Thể hiện chí làm trai theo tinh thần Nho giáo: lập công và lập danhChưa hoàn thành nghĩa vụ với dân với nướcCả hai nghĩa trên3Củng cố:Company Logo4 Ngôn ngữ, hình ảnh thơ chân thực, gần gũiThơ Đường luật ngắn gọn, đạt đến độ súc tích caoThơ truyền thống với bút pháp đa dạngNét đặc sắc nghệ thuật trong bài thơ là ?Củng cố:CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM!