Bài giảng Công nghệ 10 - Bài 1: Công nghệ và đời sống - Năm học 2022-2023 - Lâm Nguyên Anh - Trường THPT Nguyễn Trãi

BÀI 1: CÔNG NGHỆ VÀ ĐỜI SỐNG 
Mục tiêu. 
Nêu được khái niệm khoa học, kĩ thuật, công nghệ và mối liên hệ giữa chúng. 
Mô tả được mối quan hệ giữa công nghệ với tự nhiên, con người và xã hội. 
HÌNH 1.1 
Quan sát Hình 1.1, em hãy kể tên một số sản phẩm công nghệ có trong hình. Mô tả vai trò của sản phẩm công nghệ đối với đời sống con người. 
Tubin gió 
Tấm Pin năng lượng mặt trời 
Chuyển đổi năng lượng gió thành dòng điện 
 Cung cấp điện cho gia đình 
Chuyển đổi ánh sáng mặt trời thành dòng điện 
 Cung cấp điện cho gia đình 
Mang lại sự tiện nghi, đáp ứng nhu cầu và thay đổi cuộc sống của con người. 
Làm tăng năng suất lao động, nâng cao hiệu quả hoạt động của con người. 
Tạo ra hệ thống sản xuất thông minh, hỗ trợ con người trong nhiều lĩnh vực. 
Sản phẩm công nghệ có vai trò quan trọng đối như thế nào đối với con người ? 
I. KHÁI QUÁT VỀ KHOA HỌC, KỸ THUẬT, CÔNG NGHỆ 
Quan sát hình 1.2. Em hãy cho biết phát minh nổi bật ứng với ba nhà khoa học 
- Issac Newton: Phát hiện ra lực hấp dẫn. 
- Marie Curie: Tìm ra nguyên tố phóng xạ Polonium. 
- Louis Pasteur: Phát hiện nguyên lý tiêm chủng, lên men vi sinh. 
Hình 1.2 
Em hãy chia Sẻ những điều em biết về ba nhà khoa học và các phát minh của họ? 
KHÁM PHÁ 
1. Khoa học.  
Khoa học là gì? Nó bao gồm các lĩnh vực nào? 
Em hãy nêu vai trò của khoa học đối với cuộc sống con người? 
Khoa học là hệ thống tri thức về mọi quy luật và sự vận động của vật chất, những quy luật của tự nhiên, vận động và tư duy. 
Khoa học gồm các lĩnh vực như: Vật lý, hóa học, sinh học, thiên văn học và khoa học trái đất. 
Vai trò của khoa học là: 
+ Nâng cao sự hiểu biết của con người về sự vật, hiện tượng. 
+ giải quyết các vấn đề trong thực tiễn, tạo môi trường sống của con người và sự phát triển kinh tế, xã hội. 
Nói đến khoa học, chúng ta sẽ liên tưởng đến những ai? Công việc của họ là gì? 
Nhà khoa học là những người làm công tác nghiên cứu khoa học với các nghiên cứu khác nhau trong các lĩnh vực, ngành nghề khác nhau, phục vụ cho mọi mặt đời sống con người. 
KẾT NỐI NGHỀ NGHIỆP 
2. Kỹ thuật 
Quan sát Hình 1.3 và cho biết: 
Vấn đề cần giải quyết trong mỗi tình huống là gì? 
Vấn đề đã được giải quyết như thế nào? 
Cơ sở khoa học nào đã được sử dụng để giải quyết vấn đề? 
Kéo vật nặng 
Đẩy vật nặng 
Vấn đề được giải quyết bằng cách dùng ròng rọc cố định. 
Vấn đề được giải quyết bằng cách dùng một thanh cứng để làm đòn bẩy. 
Cơ sở khoa học: Lực cần phải tác dụng vào đầu dây , để kéo vật lên có hướng thay đổi so với hướng của lực tác dụng vào vật , để kéo vật lên theo phương thẳng đứng, có độ lớn không nhỏ hơn trọng lượng của vật. 
C ơ sở khoa học: Vật rắn được sử dụng làm điểm tựa để giảm bớt độ lớn của lực khi nâng hoặc di chuyển vị trí của vật nặng. 
KHÁM PHÁ 
1. Kĩ thuật là gì? 
2. Kết quả của nghiên cứu kĩ thuật là gì? 
3. Kĩ thuật được chia thành các lĩnh vực nào? 
- Kĩ thuật là việc áp dụng các nghiên cứu khoa học vào việc thết kế, chế tạo, vận hành các máy móc, thiết bị, công trình, quy trình và hệ thống một cách hiệu quả và kinh tế nhất. 
- Tạo ra các giải pháp, sản phẩm, công nghệ mới 
Kĩ thuật cơ khí. 
Kĩ thuật điện 
Kĩ thuật điện tử 
Kĩ thuật xây d ự ng 
Kĩ thuật hóa học .. 
Em hiểu thế nào về khái niệm “ Kỹ Sư”? 
Kỹ sư là những người tốt nghiệp đại học chuyên ngành kĩ thuật và làm việc trong các lĩnh vực kĩ thuật. 
- Kỹ sư là những người có kiến thức về toán học, khoa học tự nhiên, có tư duy thiết kế, có năng lực giải quyết vấn đề một cách sáng tạo. 
3. Công nghệ 
Quan sát Hình 1.4, em hãy mô tả các phương pháp trồng cây và đánh giá ưu, nhược điểm của mỗi phương pháp này ? 
a. Phương pháp địa canh 
Là kĩ thuật trồng cây cần đất. Cây hút chất dinh dưỡng từ đất, phân bón. 
Ưu điểm: Chi phí thấp, dễ làm. 
Nhược điểm: 
Tốn công sức, cây trồng cần được theo dõi, chăm sóc thường xuyên. 
Tốn nước tưới. 
Phụ thuộc vào phân bón, vào môi trường. 
b. Phương pháp thủy canh 
Là kĩ thuật trồng cây không dùng đất, cây được trồng vào hệ thống chứa dung dịch dinh dưỡng . 
Ưu điểm: 
Các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự sinh trưởng, phát triển của cây trồng đều được kiểm soát ở nồng độ thích hợp cho từng loại cây trồng cụ thể. 
Kĩ thuật này không dùng đất nên có thể triển khai tại gia đình, ở những vùng đất khô cằn hay hải đảo xa xôi... 
Cho năng suất cao, rút ngắn thời gian trồng trọt. 
Hạn chế tối đa việc sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật hóa học, do đó sản phẩm đảm bảo an toàn, giảm thiểu ô nhiễm môi trường. 
Nhược điểm: 
Chỉ có hiệu quả cao với các loại rau, quả ngắn ngày, khó áp dụng với cây lương thực và cây ăn quả. 
Vốn đầu tư cao đối với các mô hình lớn, đòi hỏi trình độ chuyên môn kĩ thuật cao để sản xuất có hiệu quả; điều này gây cản trở cho việc mở rộng phương pháp thủy canh đại trà. 
c. Phương pháp khí canh 
Là kĩ thuật trồng cây trong môi trường kín hoặc bán kín, không sử dụng đất. 
Ưu điểm: 
Giúp tiết kiệm tối đa lượng nước cung cấp để trồng trọt, hơn cả phương pháp thủy canh. 
Cây sinh trưởng và phát triển nhanh, năng suấ t cao hơn nhiều so với kĩ thuật trồng cây truyền thống. 
Chủ động được nguồn dinh dưỡng, không ảnh hưởng bởi điều kiện môi trường, tạo ra nguồn sản phẩm trồng trọt sạch, an toàn cho người sử dụng. 
Tạo môi trường sạch bệnh, hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, hóa chất độc hại. 
Nhược điểm: 
Đòi hỏi chi phí đầu tư ban đầu cao. 
Chi phí vận hành, sửa chữa khá lớn. 
Điện năng yêu cầu sử dụng cho hệ thống là bắt buộc và khá nhiều. 
Công nghệ có những cách phân loại nào? 
Công nghệ là giải pháp, quy trình, bí quyết kĩ thuật có hoặc không kèm theo công cụ phượng tiện dùng biến đổi nguồn lực thành sản phẩm, dịch vụ. 
Công nghệ là kết quả của hoạt động kĩ thuật. 
Công nghệ là gì? 
 Khoa học: Công nghệ hóa học, công nghệ sinh học, công nghệ thông tin 
Kĩ thuật: Công nghệ cơ khí, công nghệ điện, công nghệ điện tử, công nghệ xây dựng 
Đối tượng áp dụng: Công nghệ oto, công nghệ vật liệu, công nghệ nano, công nghệ trồng cây trong nhà kính 
4. Mối liên hệ giữa khoa học, kĩ thuật và công nghệ 
Quan sát Hình 1.5 và cho biết mối quan hệ giữa khoa học, kĩ thuật, công nghệ? 
Khoa học, kĩ thuật, công nghệ có mỗi quan hệ mật thiết với nhau: 
Khoa học là cơ sở của kĩ thuật, kĩ thuật thúc đẩy phát triển khoa học. Kĩ thuật dựa trên các tri thức do khoa học khám phá ra để giải quyết vấn đề thực tiễn. 
Kĩ thuật tạo ra công nghệ mới, dựa trên công nghệ hiện có: Một mặt, kĩ thuật giải quyết vấn đề thực tiễn dựa trên tri thức khoa học (cơ sở khoa học của kĩ thuật), kết quả là tạo ra hay cải tiến sản phẩm, công nghệ; mặt khác, công nghệ hiện có lại là cơ sở quan trọng của kĩ thuật để giải quyết vấn đề thực tiễn. 
Công nghệ thúc đẩy khoa học, khoa học là cơ sở để phát triển công nghệ. 
II. CÔNG NGHỆ VỚI TỰ NHIÊN, CON NGƯỜI VÀ XÃ HỘI 
Khám phá 
HS làm phiếu học tập 
Công nghệ với tự nhiên: 
Công nghệ giúp hỗ trợ phòng chống thiên tai (Hình 1.6) 
Công nghệ giúp khai thác năng lượng từ thiên nhiên (Hình 1.8) 
2. Công nghệ với con người 
Công nghệ mang lại sự tiện nghi, đáp ứng nhu cầu và thay đổi cuộc sống của con người (Hình 1.7) 
3. Công nghệ với xã hội 
Công nghệ thúc đẩy kinh tế, xã hội phát triển 
Công nghệ tác động đến cách nghĩ 
Tích cực 
Hạn chế 
Con người lệ thuộc vào công nghệ, lười lao động . 
Luyện tập 
Lấy các ví dụ cụ thể về tác động tích cực, tiêu cực của công nghệ đối với tự 
nhiên, con người và xã hội trong phạm vi gia đình, cộng đồng nơi em đang 
sinh sống? 
 Ví dụ về tác động tích cực: Mọi người có thể mua sắm online tiện lợi mà không cần phải mất công đến tận cửa hang. Xe công nghệ giúp người dân dễ dàng di chuyển mà không cần xe riêng, camera lắp đặt tại các khu phố giúp theo dõi an ninh, đảm bảo an toàn trật tự... 
Ví dụ về tác động tiêu cực : Mạng xã hội đã và đang trở thành công cụ hàng đầu để các thế lực thù địch lợi dụng tiến hành phá hoại tư tưởng; Ngày càng có nhiều người phụ thuộc vào điện thoại, quan tâm đến thế giới "ảo" hơn là các mối quan hệ thực 
Vận dụng 
Hãy liệt kê một số công nghệ, sản phẩm công nghệ sử dụng trong gia đình em, đánh giá 
về tác động của công nghệ, sản phẩm công nghệ đó với cuộc sống của em và gia đình? 
STT 
Công nghệ 
(Sản phẩm công nghệ) 
Tác động đến cuộc sống gia đình. 
1 
Đèn led 
Chiếu sáng tốt, tiết kiệm điện năng. 
2 
Tủ lạnh 
Tiện lợi cho gia đình bảo quản đồ ăn, thức uống 
3 
Tivi 
Tiện dụng, tiện nghi cho gia đình, giúp con người giải trí. 
4 
Khóa cửa bằng vân tay 
Bảo vệ tài sản trong gia đình an toàn hơn, có khả năng chống trộm cao. 
5 
Hệ thống tự bật/tắt bóng đèn hành lang 
Tiết kiệm điện năng, tiện nghi hơn trong sinh hoạt.