Giáo án Lịch sử Lớp 10 - Tiết 31: Tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa (Nửa đầu thế kỉ XIX)

Ngày soạn:
Ngày giảng:
Chương IV: VIỆT NAM Ở NỬA ĐẦU THẾ KỈ XIX
Tiết 31 - bài 25: TèNH HèNH CHÍNH TRỊ, KINH TẾ, VĂN HểA
(Nửa đầu thế kỉ XIX).
I. MỤC TIấU BÀI HỌC
1. Mục tiờu.
- Tình hình chính trị, kinh tế, văn hoá ở nớc ta nửa đầu thế kỷ XIX dới vơng triều Nguyễn.
- Thống trị nớc ta vào lúc chế độ phong kiến đã bớc vào giai đoạn suy vong lại là những ngời thừa kế của giai cấp thống trị cũ, vơng triều Nguyễn không tạo đợc điều kiện đa đất nớc sang một giai đoạn phát triển mới phù hợp với hoàn cảnh của thế giới.
2. Kỹ năng
Rèn luyện cho học sinh kĩ năng phân tích và đánh giá khỏch quan về nhà Nguyễn.
3. Thỏi độ.
 Bồi dỡng tình cảm đối với những giá trị văn hoá tinh thần của nhân dân.
4. Định hướng phỏt triển năng lực
- Năng lực thực hành bộ mụn: quan sỏt tranh ảnh, lược đồ.
- Năng lực hợp tỏc, giải quyết vấn đề. Năng lực bỏo cỏo thuyết trỡnh, phản biện, đỏnh giỏ sản phẩm.
II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIấN VÀ HỌC SINH.
1. Chuẩn bị của giỏo viờn:
 - SGK, SGV và một số tranh ảnh nghệ thuật. Bản đồ Việt Nam (thời Minh Mạng, sau cải cách hành chính). Một số tranh ảnh về kinh thành Huế, tranh dân gian...
- Mỏy tớnh kết nối mỏy chiếu.
2. Chuẩn bị của học sinh:
- SGK, cỏc tài liệu tham khảo cú liờn quan.
- Tỡm hiểu tư liệu về nhà Nguyễn.
III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC
* Ổn định tổ chức lớp
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
1. Mục tiờu:
Giỏo viờn cung cấp cho học sinh một số gợi ý như năm thành lập, vị vua của nhà Nguyễn... Học sinh nhận biết được về vương triều nhà Nguyễn. Nhưng cỏc em chưa thể biết được những đúng gúp và hạn chế của nhà Nguyễn với lịch sử dõn tộc. Từ đú kớch thớch học sinh khao khỏt tỡm hiểu kiến thức mới.
2. Phương thức
- Tổ chức trũ chơi " Nhận diện sự kiện"
Giỏo viờn cung cấp thụng tin về sự kiện:
+ Năm 1802.
+ Nguyễn Ánh
+ Bảo Đại
+ Năm 1945
+ Triều đại phong kiến cuối cựng trong lịch sử Việt Nam.
- Nhiệm vụ của học sinh
+ Những gợi ý trờn nhắc em nhớ đến triều đại phong kiến nào trong lịch sử dõn tộc?
+ Nờu những điều đó biết và muốn biết về triều đại đú?
- Học sinh hoạt động cỏ nhõn.
3. Gợi ý sản phẩm.
Mỗi HS cú thể trỡnh bày sản phẩm với cỏc mức độ khỏc nhau, GV lựa chọn 01 sản phẩm nào đú của HS để làm tỡnh huống kết nối vào bài mới.
 Sau khi đánh bại các vương triều Tây Sơn, Nguyễn Ánh lên ngôi vua, thành lập nhà Nguyễn. Trong 50 năm đầu thống trị, nửa đầu thế kỷ XIX tình hình đất nớc ta đã thay đổi nh thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu bài 25 
B. HOẠT ĐỘNG HèNH THÀNH KIẾN THỨC
HOẠT ĐỘNG 1: Xây dựng và củng cố bộ máy nhà nớc- chính sách ngoại giao
1. Mục tiờu:
- Sự thành lập nhà Nguyễn
- Tổ chức chớnh quyền và chớnh sỏch đối ngoại của nhà Nguyễn.
2. Phương thức.
Giỏo viờn yờu cầu học sinh đọc thụng tin sgk mục 1, sgk trang 125, 126,127 và hoàn thành phiếu học tập: bộ mỏy nhà nước thời Nguyễn
PHIẾU HỌC TẬP : BỘ MÁY NHÀ NƯỚC THỜI NGUYỄN
Bộ mỏy nhà nước và đơn vị hành chớnh
Thời vua Gia Long
Thời vua Minh Mạng
Quan lại
Luật phỏp
Quõn đội
Đối ngoại
Học sinh hoạt động cỏ nhõn, thảo luận theo nhúm nhỏ (bàn học), trong khoảng 5 phỳt. Cỏc nhúm đối diện trỏo phiếu cho nhau để dựa trờn phiếu chuẩn nhận xột hoạt động của nhúm bạn.
3. Gợi ý sản phẩm.
* Sự thành lập:
- Năm 1802 Nguyễn Ánh lên ngôi hiệu Gia Long. Nhà Nguyễn thành lập, đóng đô ở Phú Xuân (Huế).
- Quốc hiệu:
+ Năm 1804: Quốc hiệu Việt Nam
+ Năm 1813: Quốc hiệu Đại Việt
+ Năm 1833: Quốc hiệu Đại Nam
- Triều Nguyễn là triều đại cuối cựng trong lịch sử Việt Nam, tồn tại gần 150 năm, trải qua 13 vị vua trị vỡ.
- Nhà Nguyễn là triều đại phong kiến duy nhất quản lớ lónh thổ thống nhất từ Bắc vào Nam.
* Bộ mỏy nhà nước.
Bộ mỏy nhà nước và đơn vị hành chớnh
Thời vua Gia Long
- Xõy dựng bộ mỏy nhà nước như thời Lờ sơ.
- Chia cả nước thành 3 vựng: Bắc thành, Gia Định thành và Cỏc Trực doanh.
Thời vua Minh Mạng
- Bộ mỏy nhà nước phong kiến được củng cố.
- Năm 1831-1832, tiến hành cải cỏch hành chớnh chia cả nước thành 30 tỉnh và 1 phủ Thừa Thiờn.
Quan lại
- Khoa cử là nguồn tuyển chọn quan lại của triều đỡnh.
- Chế độ lương bổng qui định rừ ràng
Luật phỏp
Năm 1814 ban hành Hoàng Việt luật lệ - Luật Gia Long gồm gần 400 điều.
Quõn đội
Quõn đội được tổ chức qui củ, số lượng đụng, trang bị vũ khớ đầy đủ, nhưng chất lượng khụng cao.
Đối ngoại
- Với nhà Thanh thực hiện chớnh sỏch phục tựng
- Với Lào, Chõn Lạp bắt họ phục tựng
- Với Phương Tõy thực hiện chớnh sỏch “ đúng cửa”
Giỏo viờn trao đổi với học sinh về
1. í nghĩa cải cỏch hành chớnh thời Minh Mạng.
2. Ưu điểm và hạn chế trong chớnh sỏch ngoại giao của nhà Nguyễn.
HOẠT ĐỘNG 2:Tỡnh hỡnh kinh tế và chớnh sỏch của nhà Nguyễn
1. Mục tiờu:
- Tỡnh hỡnh kinh tế của nhà Nguyễn.
- Đỏnh giỏ về cỏc chớnh sỏch của nhà Nguyễn về kinh tế.
2. Phương thức.
Giỏo viờn yờu cầu học sinh đọc thụng tin sgk mục 2, sgk trang 127 và thảo luận về
- Thực trạng kinh tế nước ta nửa đầu thế kỉ XIX.
- Cỏc chớnh sỏch kinh tế của nhà Nguyễn.
Học sinh hoạt động cỏ nhõn, giỏo viờn yờu cầu 2 học sinh trỡnh bày sản phẩm của mỡnh, học sinh trong lớp lắng nghe và bổ sung.
3. Gợi ý sản phẩm.
* Nông nghiệp:
- Nhà Nguyễn thực hiện chính sách quân điền, song do diện tích đất công ít (20% tổng diện tích đất), đối tượng đợc hởng nhiều, vì vậy tác dụng không lớn.
- Khuyến khích khai hoang bằng nhiều hình thức, nhà nước và nhân dân cùng khai hoang.
 Nhà Nguyễn đã có những biện pháp phát triển nông nghiệp, song đó chỉ là những biện pháp truyền thống, lúc này không có hiệu quả cao.
* Thủ công nghiệp:
- Thủ công nghiệp: Nhà nớc đợc tổ chức với quy mô lớn, các quan xởng đợc xây, sản xuất tiền, vũ khí, đóng thuyền, làm đồ trang sức, làm gạch ngói (nghề cũ).
- Trong nhân dân: Nghề thủ công truyền thống đợc duy trì nhưng không phát triển như trước.
* Thương nghiệp
- Nội thương phát triển chậm chạp do chính sách thuế khoá phức tạp của Nhà nước.
- Ngoại thương: Nhà nước nắm độc quyền, buôn bán với các nước láng giềng: Hoa, Xiêm, Malai.
* Nhận xột:
- Nền kinh tế nước ta nửa đầu thế kỉ XIX lạc hậu, nụng nghiệp là chủ đạo.
- Nhà Nguyễn đó cú nhiều nỗ lực để phỏt triển kinh tế, nhưng đú là cỏc chớnh sỏch cũ nờn khụng cú hiệu quả cao.
HOẠT ĐỘNG 3:Tỡnh hỡnh văn húa- giỏo dục
1. Mục tiờu:
- Tỡnh hỡnh giỏo dục nước ta dưới thời Nguyễn
- Những thành tựu của văn húa dưới thời Nguyễn.
2. Phương thức.
Giỏo viờn yờu cầu học sinh đọc thụng tin sgk mục 3, sgk trang 129 hoàn thành phiếu học tập về thành tựu văn húa và giỏo dục nước ta nửa đầu thế kỉ XIX.
Lĩnh vực
Thành tựu
Giỏo dục
Văn học
Lịch sử
Kiến trỳc.
Học sinh học động theo cặp đụi.
Giỏo viờn yờu cầu 1 cặp đụi trỡnh bày sản phẩm, cỏc cặp khỏc lắng nghe và bổ sung.
3. Gợi ý sản phẩm.
Lĩnh vực
Thành tựu
Giỏo dục
Giỏo dục nho học được củng cố. Nhưng số lượng người đi thi và đỗ đạt khụng cao như cỏc thời trước.
Văn học
Văn học chữ Nôm phát triển. Tác phẩm xuất sắc của Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan.
Lịch sử
Quốc sử quán thành lập nhiều bộ sử lớn đợc biên soạn: Lịch triều hiến chương loại chí...
Kiến trỳc và nghệ thuật dõn gian
- Cú nhiều cụng trỡnh nổi tiến như kinh đô Huế, Lăng tẩm, , cột cờ Hà Nội.
 - Nghệ thuật dõn gian tiếp tục phát triển.
Giỏo viờn trao đổi cựng học sinh về 2 di sản văn húa của Huế được vinh danh là di sản văn húa thế giới.
- Quần thể kiến trỳc cung đỡnh Huế.
- Nhó nhạc cung đỡnh Huế.
C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
1. Mục tiờu: Học sinh củng cố, hệ thống lại, khắc sõu kiến thức đó học về tỡnh hỡnh nước ta dưới triều Nguyễn nửa đầu thế kỉ XIX.
2. Phương thức:
 Giỏo viờn yờu cầu học sinh hoạt động cỏ nhõn để trả lời cỏc cõu trắc nghiệm.
Cõu 1. Năm 1831 – 1832, vua Minh Mạng tiến hành cải cỏch hành chớnh chia
 nước ta thành 30 đạo thừa tuyờn.
cả nước thành 30 tỉnh và một phủ Thừa Thiờn.
nước ta thành hai vựng: Bắc thành và Nam thành.
nước ta thành ba vựng: Bắc thành, Gia Định thành và cỏc trực doanh.
Cõu 2. Bộ mỏy cai trị ở địa phương dưới thời Minh Mạng cú cấu trỳc như thế nào?
A. Tỉnh, phủ, huyện và xó. B. Tỉnh, phủ, huyện, chõu, tổng và xó.
C. Tỉnh, huyện, phủ, tổng và xó. D. Tỉnh, phủ, huyện, chõu và xó.
Cõu 3. Khi lờn ngụi Hoàng đờ́, cụng việc đầu tiờn mà Nguyễn Ánh tập trung giải quyết là gỡ?
A. Trả thự phong trào Tõy Sơn. 
B. Xõy dựng cung đỡnh nguy nga, trỏng lệ.
C. Xõy dựng quõn đội hựng mạnh.
D. Thiết lập một hệ thống cai trị từ trung ương tới cỏc địa phương.
Cõu 4. Bước sang thể kỉ XIX, dũng văn học nào phỏt triển đạt đến đỉnh cao?
A. Văn học chữ Nụm. B. Văn học chữ Hỏn.
 C. Văn học dõn gian. D. Văn học hiện đại.
Cõu 5. Vỡ sao dưới thời nhà Nguyễn, chớnh sỏch quõn điền khụng phỏt huy được tỏc dụng?
Ruộng đất cụng chỉ cũn khoảng 20 %.
Nhà nước khụng đẩy mạnh chủ trương khai hoang ruộng đất.
Quan lại địa chủ tăng cường chiếm đoạt ruộng đất của nụng dõn.
Nhà nước khụng quan tõm đến cụng tỏc thủy lợi.
3.Gợi ý sản phẩm:
Cõu
1
2
3
4
5
Đỏp ỏn
B
B
D
A
A
D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG VÀ MỞ RỘNG
1. Mục tiờu:
 Học sinh vận dụng được kiến thức về nhà Nguyễn để cú những đỏnh giỏ khỏch quan về nhà Nguyễn những hạn chế và đúng gúp.
2. Phương thức:
GV tổ chức cho học sinh hoạt động cỏ nhõn để tỡm hiểu cỏc cõu hỏi sau:
Khi nhận xột về nhà Nguyễn, cú nhận xột cho rằng: " Nhà Nguyễn là một chiếc ỏo rỏch trờn đú cú những miếng vỏ bằng vải gấm". Nờu quan điểm của bạn về nhận xột đú?
GV tổ chức cho học sinh làm việc cỏ nhõn, hướng dẫn học sinh dựa vào nội dung kiến thức bài học trả lời cỏc cõu hỏi – bài tập trờn nhằm hiểu sõu sắc hơn nội dung bài học.
3. Gợi ý sản phẩm:
- Những đúng gúp của nhà Nguyễn về:
+ Chớnh trị, hành chớnh, lónh thổ
+ Văn húa
- Những hạn chế
+ Kinh tế
+ Ngoại giao
Giỏo viờn giao nhiệm vụ cho học sinh
- Đọc trước nội dung bài 26: Tỡnh hỡnh xó hội ở nửa đầu thế kỉ XIX và phong trào đấu tranh của nhõn dõn.
IV. Rỳt kinh nghiệm
......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................