Bài giảng Ngữ văn 10 - Tuần thứ 9: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa

CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA Chuyên đềCA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA I. Tìm hiểu chung1. Vài nét về ca dao- Khái niệm- Phân loại - Đặc sắc nghệ thuật* Khái niệm: Là lời thơ trữ tình dân gian thường kết hợp với âm nhạc khi diễn xướng; được sáng tác để diễn đạt thế giới nội tâm của con người. * Phân loại: Ca dao trữ tình: +Ca dao than thân; +Ca dao yêu thương, tình nghĩa - Ca dao hài hước.CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA I. Tìm hiểu chung1. Vài nét về ca dao- Khái niệm- Phân loại - Đặc sắc nghệ thuật* Đặc sắc nghệ thuậtThể thơ: phần lớn lục bát, lục bát biến thể Tiếc thay hạt gạo tám xoanThổi nồi đồng điếu lại chan nước càTiếc hay hạt gạo trắng ngần Đã vo nước đục lại vần than rơmCha một đời oặn vai gánh nặngMẹ một đời đôi dép lạc bàn chânCon vua thì lại làm vuaCon sãi ở chùa thì quét lá đaCA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA I. Tìm hiểu chung1. Vài nét về ca dao- Khái niệm- Phân loại - Đặc sắc nghệ thuật* Đặc sắc nghệ thuậtThể thơ: phần lớn lục bát, lục bát biến thể -Ngôn ngữ: giản dị, gần với lời ăn tiếng nói hàng ngày-Biện pháp nghệ thuật: so sánh, ẩn dụ, nhân hóa, chơi chữ, đối xứng -Diễn đạt: +Kết cấu đối đáp: hỏi- thưa, anh- nàng +Thể thức mở đầu: Thân em như, chiều chiều, Nhớ +Biểu tượng truyền thống: cây đa- giếng nước, khăn-áo, thuyền- bến CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA I. Tìm hiểu chung1. Vài nét về ca dao2. Văn bản2. Văn bản:-Bài 1, 2: Ca dao than thân-Bài 3, 4, 5, 6: Ca dao yêu thương, tình nghĩa.CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA II. Đọc hiểu văn bản1. Bài ca dao số 1Bài ca dao số 1 – ca dao tình nghĩa.Thân em như tấm lụa đàoPhất phơ giữa chợ biết vào tay ai.- Nhân vật trữ tình xưng hô: “Thân em”-> Vẻ đẹp dịu dàng, nữ tính.- So sánh : thân em với tấm lụa đàoCA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA II. Đọc hiểu văn bản1. Bài ca dao số 1Tấm lụa đào:+ quí, đẹp, có giá trị.+ chỉ là một món hàngCô gái ý thức được tuổi xuân, sắc đẹp của mình.CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA II. Đọc hiểu văn bản1. Bài ca dao số 1 + Từ láy “phất phơ”: chông chênh, không cố định, không nơi bấu víu; 	+ giữa chợ: ồn ào, phức tạp, xô bồ-> kẻ mua- người bán->Tấm lụa đào trở thành món hàng, không thể lựa chọn người mua.CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA II. Đọc hiểu văn bản1. Bài ca dao số 1-biết vào tay ai: +câu hỏi tu từ +đại từ phiếm chỉ “ai”: ->Người con gái không thể lựa chọn, tự mình quyết định hạnh phúc tương lai của mình.CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA II. Đọc hiểu văn bản1. Bài ca dao số 1Đối lập giữa vẻ đẹp, giá trị với thân phận.Lời than chung của các cô gái trong xã hội xưa: không được quyền quyết định hạnh phúc, tương lai.Gián tiếp tố cáo xã hộiCA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA II. Đọc hiểu văn bản2. Bài ca dao số 62.Bài ca dao số 6 – ca dao than thân. Muối ba năm muối đang còn mặn Rừng chín tháng gừng hãy còn cay Đôi ta nghĩa nặng tình dàyCó xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xaCA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA II. Đọc hiểu văn bản2. Bài ca dao số 62.Bài ca dao số 6 – ca dao than thân.- Nhân vật trữ tình : vợ chồng.Hình ảnh ẩn dụ+ Muối 3 năm -> còn mặn + Gừng chín tháng -> còn cay =>Trải qua thời gian (hữu hạn) không mất đi giá trị của nó.- Đôi ta -> ba vạn sáu ngàn ngày=>Trải qua thời gian (vô hạn) vẫn son sắt, thủy chung.- Bài ca có kết cấu theo thời gian. Độ mặn của muối, độ cay của gừng còn có hạn: tình ta là mãi mãi.Một số câu ca dao có hình ảnh Muối – Gừng1.Muối ba năm muối đang còn mặnGừng chín tháng, gừng hãy còn cayĐôi ta tình nặng nghĩa dàyCó xa nhau đi nữa, ba vạn sáu ngàn ngày mới xa. 2. Muối để ba năm muối hãy còn mặnGừng ngâm chín tháng gừng hãy còn cayĐã có lời chàng đó thiếp đâyCan chi lo chuyện đổi thay rứa chàng 3. Tay nâng chén muối, đĩa gừngGừng cay muối mặn, xin đừng có quên 4. Muối mặn ba năm còn mặnGừng cay chín tháng còn cayDù ai xuyên tạc lá laySắt son nguyệt giữ lòng này thuỷ chung 5. Muối mặn ba năm còn mặn,Gừng cay chín tháng còn cayĐể anh lên xuống cho dày,Bao giờ thầy mẹ không gả, em cũng bày mùi cho CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA III. Tổng kếtNội dung : Nỗi niềm chua xót, đắng cay và tình cảm yêu thương chung thủy của người bình dân trong xã hội cũ được bộc lộ chân tình và sâu sắc. Nghệ thuật : Hình ảnh so sánh, ẩn dụ, tượng trưng. Ngôn ngữ : giản dị, gần gũi, mộc mạc. Giọng điệu : nhẹ nhàng, tình cảm.CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA IV. Luyện tậpSưu tầm các bài ca dao than thân, yêu thương tình nghĩaCA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA Chuyên đề