Bài giảng Ngữ văn 10 - Tấm Cám (Truyện cổ tích)

TiếtTẤM CÁMTruyện cổ tíchA. Thể loại tự sự dân gian kể về các vị thần nhằm giải thích tự nhiên.B. Thể loại tự sự dân gian kể về các sự kiện quan trọng có ý nghĩa đối với toàn thể cộng đồng.C. Thể loại tự sự dân gian kể về các sự kiện và nhân vật lịch sử.D. Thể loại tự sự dân gian kể về số phận con người bình thường, thể hiện tinh thần nhân đạo và lạc quan của người lao động.Câu 1. Câu nào sau đây nói đúng đặc trưng của truyện cổ tích?DI. Tìm hiểu chung. 1. Thể loại truyện cổ tích.A. Truyện cổ tích về loài vậtB. Truyện cổ tích thần kìC. Truyện cổ tích sinh hoạtD. Cả A, B, C đều đúngCâu 2. Có những loại truyện cổ tích nào:DA. Cổ tích thần kìB. Cổ tích về loài vậtC. Cổ tích sinh hoạtCâu 3. “Tấm Cám” thuộc loại truyện cổ tích nào?AA. Thể hiện ước mơ của con người về công bằng, hạnh phúcB. Thể hiện thái độ, sự đánh giá của nhân dân về các sự kiện và nhân vật lịch sửC. Kể về số phận của những con người bé nhỏ, bất hạnhD. Sử dụng những yếu tố hoang đường, kì ảoCâu 4. Nhận định nào sau đây không phải là đặc trưng của truyện cổ tích thần kì:BA. Người con útB. Người thông minhC. Người mồ côiD. Người nghèo khóCâu 5. Cô Tấm được xếp vào kiểu nhân vật nào trong truyện cổ tích?CA. Cô bé Lọ Lem (Pháp)B. Cô Tro Bếp (Đức)C. Cô bé bán diêm (Đan Mạch)D. Nê-ang Can-tóc (Cam pu chia)Câu 5. Truyện “Tấm Cám” không giống với truyện cổ tích nào sau đây:CChặng đời khi Tấm chưa làm hoàng hậu32411067598Tìm hiểu chung 2. Tóm tắt nội dung truyện cổ tích Tấm CamDựa vào thứ tự của những hình ảnh, em hãy tóm tắt nội dung của chặng 1?17Chặng đời khi Tấm đã vào cung làm hoàng hậu23456Dựa vào thứ tự của những hình ảnh, em hãy tóm tắt nội dung của chặng 2?II. Đọc hiểu văn bản1. Mâu thuẫn, xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám a. Biểu hiện của mâu thuẫn, xung đột* Chặng 1: Khi Tấm còn ở nhà- Ăn trắng mặc trơn- Mồ côi cả cha lẫn mẹ, ở với dì ghẻ.- Làm lụng vất vả- Bắt được giỏ tép đầy- Nuôi cá bống- Muốn đi xem hội-Thử giày- Được làm hoàng hậu- Dì ghẻ cay nghiệt, Cám được mẹ nuông chiều- Lừa trút giỏ tép, giành yếm đỏ- Lừa ăn thịt cá bống- Bắt ngồi nhặt gạo trộn lẫn thóc- Khinh miệt- Ngạc nhiên, hằn họcTẤMMẸ CON CÁM Tóm lại:- Ở chặng này Tấm là một cô gái yếu đuối, thụ động- Mẹ con Cám là những kẻ độc ác, đã rắp tâm chiếm đoạt đi cả giá trị vật chất, lẫn tinh thần củaTấm TấmMẹ con CámTấmMẹ con Cám*. Chặng 2: Khi Tấm đã vào cung - Trèo cau- Hoá thành chim vàng anh-Thành cây xoan đào- Hiện thân ở khung cửi- Hóa hành cây thị - quả thị- Trở lại làm người, sống hạnh phúc bên vua - Chặt cây giết Tấm - Giết vàng anh - Chặt xoan đào - Đốt khung cửi - Mẹ con Cám chếtb. Đánh giáCHẶNGMẸ CON CÁMTẤMBẢN CHẤT MÂU THUẪNCÁCH GiẢI QUYẾT MÂU THUẪN12THẢO LUẬN NHÓMCâu 1: Nhận xét về hành động của mẹ con Cám và phản ứng của Tấm ở mỗi chặng?Câu 2: Mâu thuẫn, xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám ở mỗi chặng phản ánh mâu thuẫn của các lực lượng đối lập nào?Câu 3: Nêu cách thức giải quyết mâu thuẫn của nhân dân ta trong truyện.b. Đánh giáCHẶNGMẸ CON CÁMTẤMBẢN CHẤT MÂU THUẪNCÁCH GiẢI QUYẾT MÂU THUẪN12Hành hạ, ngược đãi, tước đoạt quyền lợi vật chất và tinh thầnKhóc lóc Yếu đuối, cam chịu, thụ độngMâu thuẫn trong gia đình phụ quyền Yếu tố kì ảo: Bụt giúp đỡTìm cách tiêu diệt Tấm đến cùng, tước đoạt mạng sốngKhông khócmạnh mẽ, quyết liệtMâu thuẫn xã hội: Thiện- Ác Tấm đấu tranh không khoan nhượngCON ĐƯỜNG ĐI TỚI HẠNH PHÚC CỦA TẤM(Từ cô gái mồ côi hoàng hậu) TRIẾT LÍ “Ở hiền gặp lành” ƯỚC MƠCông bằng- Hạnh phúcTẤM CÁMTruyện cổ tíchA. Nhân vật BụtB. Xương cá bốngC. Miếng trầu têm cánh phượngD. Sự hóa thân của TấmCâu 1. Câu nào sau đây không phải là yếu tố thần kì trong truyện cổ tích “Tấm Cám”?CA. Cha Tấm chếtB. Tấm nuôi cá bốngC. Tấm muốn đi xem hộiD. Tấm trở thành hoàng hậuCâu 2. Tình tiết nào sau đây không tham gia vào việc phát triển mâu thuẫn trong truyện?AA. Giai cấp thống trị với bị trịB. Thiện và ácC. Dì ghẻ và con chồngD. Giàu sang với nghèo hènCâu 3. Mâu thuẫn được phản ánh trong “Tấm Cám” chủ yếu là mâu thuẫn giữa:BA. Ở hiền gặp lànhB. Ác giả ác báoC. Lá lành đùm lá ráchD. Gieo gió gặp bãoCâu 4. Cách giải quyết mâu thuẫn trong “Tấm Cám” không tương ứng với ý nghĩa của câu tục ngữ nào sau đây?CA. Vì Bụt không xuất hiện lần thứ haiB. Vì Tấm không cần Bụt giúp đỡ nữaC. Vì Tấm phải tự đấu tranh để sinh tồnD. Vì Tấm đã được nhà vua bảo vệCâu 5. Vì sao nhân vật Bụt không xuất hiện kể từ khi Tấm vào cung:CA. Muốn tiêu diệt Tấm đến cùngB. Muốn chiếm đoạt tất cả những gì Tấm cóC. Luôn hối hận về tội lỗi của mìnhD. Độc ác, tàn nhẫn đến cùng cựcCâu 6. Nhận định nào sau đây không đúng về mẹ con nhà Cám?C A. Hoàn toàn chủ độngB. Từ yếu ớt, thụ động đến mạnh mẽ, quyết liệtC. Quyết liệt từ đầu đến cuốiD. Chủ yếu nhờ sự giúp đỡ của thần linhCâu 7. Sự phản kháng trước cái ác của nhân vật Tấm là:BA. Mơ ước đổi đời của con ngườiB. Thể hiện niềm lạc quan của con ngườiC. Khát vọng được bất tử của con ngườiD. Sức trỗi dậy mãnh liệt của con người trước sự vùi dập của cái ác.Câu 8. Sự biến hóa của Tấm trong “Tấm Cám” thể hiện điều gì?DA. Phản ánh mơ ước được tự do của con ngườiB. Phản ánh ước mơ được sống giàu cóC. Phản ánh ước mơ về công bằng, hạnh phúc trong xã hộiD. Phản ánh ước mơ có thần linh giúp đỡCâu 9. Ý nghĩa của truyện “Tấm Cám” là:C Không thể trông chờ sự cứu giúp xa xôi Em đành phải đứng lên, phải gồng mình tranh đấu Khi nước mắt dẫu trong, không đẩy lùi kẻ xấuThì sự căm hờn phải cất tiếng lên II. Đọc hiểu văn bản2. Sự hóa thân của TấmVÀNG ANHXOAN ĐÀOKHUNG CỬIQUẢ THỊa. Những hình thức và quá trình biến hóa của Tấm Những vật bình dị, thân thương, giàu giá trị thẩm mĩTHẢO LUẬN NHÓM Câu hỏi:Ở mỗi lần hóa thân, cô Tấm có những lời nói, cử chỉ như thế nào? Nhận xét về cô Tấm qua mỗi lần hóa thân.NHÓM 1CHIM VÀNG ANHNHÓM 2NHÓM 3NHÓM 4CÂY XOAN ĐÀOKHUNG CỬIQUẢ THỊVàng ảnh vàng anhCó phải vợ anhChui vào tay áo? Quấn quýt với vuaPhơi áo chồng taoPhơi lao phơi sàoChớ phơi bờ ràoRách áo chồng tao! Nhắc nhở CámCHIM VÀNG ANH Sự hóa thân của một linh hồn trong sáng, hồn hậu. - Báo hiệu một cô Tấm đầy sức phản kháng đã đứng lên.CHIM VÀNG ANHCành lá sà xuống, che kín thành bóng tròn như hai cái lọng cho vua mắc võng hóng mát. Dịu dàng, chăm sóc cho vuaCÂY XOAN ĐÀO Lòng cây màu hồng như tấm lòng son mãi không phai qua bao thăng trầm của Tấm. CÂY XOAN ĐÀO Cót ca cót két Lấy tranh chồng chị Chị khoét mắt raRăn đe, tuyên chiến với CámKHUNG CỬI Lên tiếng vạch mặt, tuyên chiến với kẻ thù quyết liệt hơn. KHUNG CỬI Thị ơi thị Thị rụng bị bà Bà để bà ngửi Chứ bà không ănQuả thịDọn dẹp nhà cửa, nấu cơm, têm trầu cho bà lãoTỪ QUẢ THỊ BƯỚC RA Cô Tấm vừa đẹp bình dị, vừa tươi mới rạng rỡ. Quả thị vàng thơm như vẻ đẹp và tấm lòng thơm thảo của Tấm.- Kết thúc đoạn đời đầy bất hạnh và mở ra một cuộc sống mới hạnh phúc viên mãn của nhân vật.QUẢ THỊTHẢO LUẬN THEO BÀN: Theo em, vì sao từ quả thị, cô Tấm bước ra trở lại là người?Em nghe không trái thị đã rơi xuống tay ngườiTrái không chỉ rơi vì sức hút đất đaiTrái rơi vì tay người ao ướcKhi trái chạm tay người và người ấm ủThì lừng hương và cô Tấm bước ra (Nguyễn Khoa Điềm)SỨC MẠNH DIỆU KÌ CỦA TÌNH YÊU THƯƠNGVÀNG ANHXOAN ĐÀOKHUNG CỬIQUẢ THỊa. Các hình thức và quá trình biến hóa của TấmQuyến luyến vua. Nhắc nhở Cám Che cho vua nằm võng Răn đe Cám Dọn dẹp nhà cửa, nấu cơm Cô Tấm lương thiện, trong sáng, thủy chung, chan chứa yêu thương, không khuất phục khi ý thức được nỗi oan ức của mình.VÀNG ANHXOAN ĐÀOKHUNG CỬIQUẢ THỊb. Ý nghĩa sự hồi sinh của Tấm Sức sống mãnh liệt của cái Thiện và ước nguyện đổi đời của nhân dân. Quan niệm giàu tính nhân văn của nhân dân về hạnh phúc. Hạnh phúc thực sự là hạnh phúc ở cõi đời này. Phải tự đấu tranh giành hạnh phúc thì hạnh phúc mới bền lâu.VAI TRÒ CỦA YẾU TỐ KÌ ẢOYếu tố kì ảo đã tạo nên một thế giới cổ tích huyền diệu, đầy ắp không khí lãng mạn.Thể hiện ước mơ, khát vọng của nhân dân ta về công bằng, hạnh phúc ở đời.III. Tổng kết* Nội dung:Cảm thông trước số phận của người dân lao động.Sức sống và sự trỗi dậy mãnh liệt của con người trước sự vùi dập, tấn công của cái Ác.Ước mơ đổi đời -> niềm lạc quan trong cuộc sống => Tinh thần nhân đạoTẤM CÁM Bản chất của các mâu thuẫn và xung đột => Giá trị hiện thực* Nghệ thuật:- Cốt truyện ly kì hấp dẫn, khắc hoạ tính cách nhân vật.- Yếu tố kì ảo: tạo sức hấp dẫn và kết thúc có hậu. - Các câu văn vần: giàu chất thơ, khắc sâu cốt truyện TẤM CÁMTiết 22,23TẤM CÁMTruyện cổ tíchViết một đoạn văn (khoảng 5 dòng) cảm nhận về vẻ đẹp của chi tiết cô Tấm hóa thân thành quả thị.