Bài giảng Công nghệ 10 - Bài 13: Sâu hại với cây trồng - Năm học 2022-2023 - Nguyễn Thị Hương - Trường THPT Nguyễn Trãi

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI 
MÔN HỌC CÔNG NGHỆ TRỒNG TRỌT 10 
BÀI 13: SÂU HẠI VỚI CÂY TRỒNG 
GV: Nguyễn Thị Hương 
BÀI 1 3: SÂU HẠI CÂY TRỒNG 
NỘI DUNG 
I. KHÁI NIỆM SÂU HẠI CÂY TRỒNG 
II. MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG THƯỜNG GẶP 
III. THỰC HÀNH 
KHỞI ĐỘNG 
ẻ 
ỉa 
Bệnh tiêm lửa 
Bệnh tiêm lửa 
Sâu đục thân lúa 2 chấm 
Sâu cuốn lá lúa loại nhỏ 
Sâu cắn gié 
Rầy hại lúa 
1. KHÁI NIỆM SÂU HẠI CÂY TRỒNG 
+ Sâu hại cây trồng là gì? 
+ Sâu hại cây trồng được chia thành những nhóm nào? 
Lấy ví dụ ở mỗi nhóm 
- Sâu hại là động vật không xương sống thuộc lớp côn trùng, chuyên gây hại cây trồng. 
- Sâu hại gồm hai nhóm: biến thái hoàn toàn và biến thái không hoàn toàn 
Vòng đời của sâu cuốn lá nhỏ 
Vòng đời rầy phấn trắng 
Vòng đời của châu chấu 
1. KHÁI NIỆM SÂU HẠI CÂY TRỒNG 
2. MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG THƯỜNG GẶP 
2.1. Sâu cuốn lá nhỏ hại lúa 
- Sâu cuốn lá nhỏ hại lúa thường gây hại thành dịch lớn trên nhiều vùng trồng lúa ở nước ra ở các giai đoạn : lúa đẻ nhánh, lúa phân hóa dòng, trổ bông 
Đặc điểm sinh học và gây hại 
+ Trứng: hình bầu dục, màu trắng, khi sắp nở có màu vàng nhạt. Giai đoạn trứng từ 3 – 5 ngày. 
+ Sâu non : sâu non mới nở màu trắng sữa, khi lớn màu xanh lá mạ, thời gian phát triển pha sâu non 15 - 28 ngày. Sâu non nhả tơ cuốn lá lại tạo thành bao để sống, ăn mộ làm cho lá bị bạc trắng, cây giảm khả năng quang hợp, hạt bị lép nhiều. 
+ Nhộng: màu nâu, sống từ 6 – 10 ngày, thường vũ hoá vào ban đêm. 
+ Trưởng thành: cánh màu vàng rơm, bìa cánh có 1 đường viền màu nâu đậm, giữa cánh có 3 sọc màu nâu, 2 sọc bia dài và sọc giữa ngắn, thời gian sống từ 5 – 10 ngày. Bướm thường đẻ trứng vào ban đêm, có xu tính dương với ánh sáng đèn. 
Biện pháp phòng trừ 
Quan sát thời điểm trứng nở để phòng trừ sâu non . 
Sử dụng bẫy đèn để dự báo thời điểm xuất hiện bướm trưởng thành 
2. MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG THƯỜNG GẶP 
2.1. Sâu cuốn lá nhỏ hại lúa 
2. MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG THƯỜNG GẶP 
2.2. Sâu tơ hại rau họ cải ( Plutella xylostella Linnaeus) 
Sâu tơ là một trong những loại sây hại phổ biến và nghiêm trọng trên các loại rau thuộc họ cải như : rau cải, su hòa, bắp cải, súp lơ, cải bẹ, 
2. MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG THƯỜNG GẶP 
2.2. Sâu tơ hại rau họ cải ( Plutella xylostella Linnaeus 
Đặc điểm sinh học và gây hại 
- Trứng: hình bầu dục, màu vàng nhạt, trứng đẻ rải rác ở mặt dưới lá, gần gân chính và nở trong vòng 3 - 4 ngày. 
- Sâu non: màu xanh nhạt, thân chia đốt rõ ràng. Giai đoạn sâu non khoảng 11 - 20 ngày. Sâu non ăn toàn bộ biểu bì lá làm lá thủng lỗ chỗ, thậm chí trơ lại gân lá. 
- Nhộng có màu xanh nhạt, được bao bọc bằng các sợi tơ. Giai đoạn nhộng là 5 - 10 ngày. 
- Trưởng thành: màu nâu xám, trên cánh con đực có dải màu trắng, con cái dải màu vàng, sau khi vũ hóa 2-3 ngày thì đẻ trứng. 
Trong giai đoạn sâu non, sây non ăn toàn bộ biểu bì làm thủng lỗ chỗ, thậm chí trơ gân lá 
2. MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG THƯỜNG GẶP 
2.2. Sâu tơ hại rau họ cải ( Plutella xylostella Linnaeus 
Biện pháp phòng trừ chủ yếu 
+ Dọn sạch tàn dư cây trồng mang đi tiêu huỷ hoặc ủ làm phân bón để tiêu diệt trứng, sâu non,... 
+ Sử dụng thiên địch, dùng bẫy pheromone diệt con trưởng thành. 
+ Luân canh với cây trồng không cùng kí chủ (lúa, ngô,...). 
+ Trồng xen với cây họ cà, hành, tỏi,... để xua đuổi con trưởng thành. 
* Lưu ý: Sâu tơ có khả năng kháng thuốc rất nhanh, vì thế nên sử dụng luân phiên các loại thuốc hoá học khác cơ chế tác động để phòng trừ 
2. MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG THƯỜNG GẶP 
2.3 Ruồi đục quả ( Bactrocera dorsalis Hendel) 
- Ruồi vàng (ruồi đục quả) là loài gây hại nguy hiểm cho nhiều loại cây ăn quả 
2. MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG THƯỜNG GẶP 
2.3 Ruồi đục quả ( Bactrocera dorsalis Hendel) 
Đặc điểm sinh học và gây hại 
- Trứng: màu vàng nhạt, thon 2 đầu, thường được đẻ bên trong quả. Trứng nở sau 2-3 ngày. 
- Sâu non (dòi): màu trắng ngà. Sâu non ăn phần mềm của thịt quả gây thối và rụng. Giai đoạn sâu non kéo dài 7-12 ngày 
- Nhộng: nằm trong kén màu cam. Giai đoạn nhộng kéo dài 10-14 ngày 
- Trưởng thành: ngực màu nâu đen, bụng màu nâu vàng. Trên lưng có nhiều vết chấm và vết dài màu vàng. Ruồi trưởng thành đẻ trứng sau 5-7 ngày và có thể sống hàng tháng 
2. MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG THƯỜNG GẶP 
2.3 Ruồi đục quả ( Bactrocera dorsalis Hendel) 
Biện pháp phòng trừ chủ yếu 
+ Dùng bẫy pheromone, bẫy dính vàng. 
+ Dùng bả protein trộn với thuốc hoá học có hoạt chất Fipronil + Acetamiprid để diệt con trưởng thành. 
+ Bảo vệ các loài thiên địch; vệ sinh đồng ruộng, cắt tỉa, loại bỏ cành lá nhiễm bệnh,... 
2. MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG THƯỜNG GẶP 
2.4. Sâu đục thân ngô ( Ostrinia furnacalis Guenee) 
Sâu đục thân gỗ gây hại khá nặng cho ngô. Chúng gây hại quanh năm, mạnh nhất là vụ hè thu do thời tiết thuận lợi cho sâu phát triển 
2. MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG THƯỜNG GẶP 
2.4. Sâu đục thân ngô ( Ostrinia furnacalis Guenee) 
Đặc điểm sinh học và gây hại 
- Trứng: Khi mới nở trứng có màu trắng sữa, mặt trên trơn bóng. Thời gian trứng từ 4-7 ngày. 
- Sâu non: mới nở có màu hồng , lớn chuyển sang màu trắng sữa. Giai đoạn sâu non từ 18-41 ngày. Khi nhỏ sâu ăn nõn lá non, lớn sâu đục vào thân cây hoặc bắp và lõi, làm cho cây yếu, còi cọc dễ gẫy, hạt lép nhiều. 
- Nhộng: màu nâu nhạt. Giai đoạn nhộng từ 5-12 ngày. 
- Trưởng thành: thích ánh sáng đèn, ban ngày nấp vào bẹ lá. Thời gian sống khoảng 10 ngày. 
2. MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG THƯỜNG GẶP 
2.4. Sâu đục thân ngô ( Ostrinia furnacalis Guenee) 
Biện pháp phòng trừ 
+ Vệ sinh đồng ruộng, luân canh cây trồng, sử dụng giống chống chịu tốt, kháng hoặc ít bị nhiễm sâu đục thân. 
+ Gieo trồng đúng thời vụ; bắt sâu bằng tay, ngắt ổ trứng, bảo vệ ong mắt đỏ kí sinh trứng, phun thuốc phòng trừ kịp thời khi sâu non mới nở, mới căn lá, chưa kịp đục vào thân cây. 
2. MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG THƯỜNG GẶP 
2.5 Bọ hà hại khoai lang ( Cylas fomicatius Fabricius) 
Bọ hà gây hại nghiêm trọng trên khoai lang ở ngoài đồng, giai đoạn bảo quản và là đối tượng kiểm dịch. Bọ hà có thể gây hại quanh năm nếu có nguồn thức ăn và kí sinh vật chủ thích hợp. 
2. MỘT SỐ LOẠI SAU HẠI CÂY TRỒNG THƯỜNG GẶP 
2.5 Bọ hà hại khoai lang ( Cylas fomicatius Fabricius) 
- Trứng: có màu trắng sữa, bề mặt có nhiều lỗ nhỏ. Sau 6-8 ngày trứng nở. 
- Sâu non: màu trắng sữa, đục vào thân hay củ, củ có vị đắng, thối. Giai đoạn sâu non kéo dài 14-19 ngày. 
- Nhộng: màu trắng, kéo dài 7-8 ngày 
- Trưởng thành: đầu đen, nâu, ngực và chân màu cam hay đỏ nâu, phần bụng có màu xanh ánh kim. Trưởng thành thường gặm mặt dưới lá, giả chết nếu bị động, hoạt động mạnh về đêm. 
Đặc điểm sinh học và gây hại 
2. MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG THƯỜNG GẶP 
2.5 Bọ hà hại khoai lang ( Cylas fomicatius Fabricius) 
Biện pháp phòng trừ chủ yếu 
+ Dùng bẫy pheromone và thiên địch (ong kí sinh, kiến lửa,...), kiểm soát tốt độ ẩm đất, vệ sinh đồng ruộng sạch sẽ,...; 
+ Dùng thuốc trừ sâu dạng lỏng hay dạng hạt, có tính lưu dẫn,... 
3. THỰC HÀNHNHẬN BIẾT MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG 
3. THỰC HÀNHNHẬN BIẾT MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG 
- Nhóm 1: Tìm hiểu đặc điểm sinh học và gây hại, biện pháp phòng trừ loại sâu vẽ bùa trên cây cam ? 
- Nhóm 2 : Tìm hiểu đặc điểm sinh học và gây hại, biện pháp phòng trừ bọ xít trên cây nhãn ? 
- Nhóm 3: Tìm hiểu đặc điểm sinh học và gây hại, biện pháp phòng trừ rầy trên cây lúa? 
- Nhóm 4. Tìm hiểu đặc điểm sinh học và gây hại, biện pháp phòng trừ châu chấu trên cây ngô? 
THẢO LUẬN NHÓM 
HS sử dụng máy tính, điện thoại có kết nối mạng tìm hiểu về sâu hại 
Hình ảnh 
Đặc điểm hình thái 
Đặc điểm gây hại 
Tên sâu hại 
Trứng 
Sâu non 
Nhộng 
Trưởng thành 
LUYỆN TẬP 
Câu 1: Thế nào là sâu hại? 
Câu 2: Sâu hại thường cư trú ở đâu? Biết được nơi cư trú của sâu hại có ý nghĩa gì? 
Trả lời: Sâu hại là động vật không xương sống thuộc lớp côn trùng chuyên gây hại cho cây trồng 
Trả lời: Sâu hại thường có ở trên hạt giống, cây con, trong đất, không khí, trong tàn dư cây trồng Biết được nơi cư trú của sâu hại chúng ta sẽ sử dụng các biện pháp để phá vỡ nơi ẩn nấp hạn chế sự phát sinh và phát triển của nó. 
Trả lời. Mỗi loại sâu bệnh đều dựa vào một số ký chủ (cây trồng) chủ yếu. Vì vậy nếu độc canh là tạo điều kiện cho sâu bệnh lây lan và phát triển. 
Câu 2: Khi bị sâu, bệnh, cây trồng có biểu hiện thế nào? 
A. Sinh trưởng và phát triển giảm 
B. Tốc độ sinh trưởng tăng 
C. Chất lượng nông sản không thay đổi 
D. Tăng năng suất cây trồng 
Câu 1: Côn trùng có mấy kiểu biến thái? 
A. 4	B. 3	C. 2	D. 1 
TRẮC NGHỆM 
Câu 4: Côn trùng gây hại có kiểu biến thái không hoàn toàn, ở giai đoạn nào chúng phá hại mạnh nhất? 
A. Sâu non	B. Sâu trưởng thành 
C. Nhộng	D. Trứng 
Câu 3: Dấu hiệu nào không phải là dấu hiệu khi cây trồng bị sâu, bệnh phá hoại: 
A. Cành bị gãy. 
B. Cây, củ bị thối. 
C. Quả bị chảy nhựa. 
D. Quả to hơn. 
Câu 5: Biện pháp nào được coi là biện pháp cơ sở để phòng và trừ sâu, bệnh hại? 
A. Biện pháp canh tác 
B. Biện pháp thủ công 
C. Biện pháp hóa học 
D. Biện pháp sinh học 
Câu 1. Giải thích ý nghĩa của việc xen canh, luân canh trong phòng trừ sâu hại? 
Câu 2. Vì sao sử dụng giống kháng bệnh là biện pháp quan trọng nhất để phòng trừ rầy nâu? 
Trả lời. Mỗi loại sâu bệnh đều dựa vào một số ký chủ (cây trồng) chủ yếu. Vì vậy nếu độc canh là tạo điều kiện cho sâu bệnh lây lan và phát triển. 
Trả lời . Vì giống lúa là một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu trong sản xuất lúa. Rầy nâu thích hợp với điều kiện khí hậu nóng, độ ẩm cao, mưa nắng xen kẽ. Rầy xâm nhập vào ruộng lúa ngay từ khi mới cấy và hại cả trên mạ→ Rầy nâu rất linh hoạt và phát triển mạnh trong điều kiện môi trường ở Việt Nam. Việc sử dụng giống kháng bệnh ngay từ đầu giúp người nông dân bớt vất vả trong việc tiêu diệt rầy nâu về sau. 
VẬN DỤNG, MỞ RỘNG 
VẬN DỤNG, MỞ RỘNG 
Tìm hiểu thêm về một số loại sâu hại thường gặp vườn gia đình và ở địa phương để có biện pháp phòng trừ 
CẢM ƠN CÁC EM ĐÃ LẮNG NGHE